Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

O’rganilgan materialni mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Aniqlik nima? Aniqlikka ta’sir etuvchi asosiy omillari nimalardan iborat?
   
2. 
   Detallar xizmat vazifalariga ko’ra qaysi aniqlik kvalitetlari bilan tavsiflanadi?
   
3. 
   Sistemali xatolik nima?
   
4. 
   Tasodifiy xatolik nima?
   
5. 
   Sistemali va tasodifiy xatoliklarga misollar keltiring?
   
6. 
   Ishlov berish usullari yordamida taminlanadigan aniqliklarga misollar keltiring.
   

4. Detal yuzasi sifati to’g’risida tushuncha.

Mexanik ishlov berilgan detal yuzasining sifati quyidagi ikki asosiy xususiyat bilan xarakterlanadi:

1. 
   mexanik ishlov berilgan metall sirtining fizik-mexanik xususiyatlari;
   
2. 
   yuzaning g’adir-budirlik darajasi (boshqacha qilib aytganda yuzaning tozaligi yoki tekisligi).
   

Detal sirt qatlamining fizik-mexanik xususiyatlari mexanik ishlov berish usullari va metallning xususiyatlariga bog’liq bo’ladi.
Mexanik ishlov berish jarayonida hosil bo’lgan issiqlik va kuchlar ta’sirida metallning sirt yuzasini xususiyatlari o’zgaradi, ya’ni uning qattiqligi ortadi, qoldiq kuchlanishlar paydo
bo’ladi, naklyop sodir bo’ladi, bularning barchasi plastik deformatsiya asosida vujudga keladi. Naklyoplanish darajasi va qoldiq kuchlanishlar kattaligi plastik deformatsiyani qanchalik chuqurlikda ta’sir etishiga bog’liq. Bu holat o’z navbatida kesish ma’romlariga bog’liq bo’ladi.
Geometrik nuqtai nazardan ishlov berilgan yuza quyidagi ko’rsatkichlar bilan xarakterlanadi:

1. 
   yuzaning makrogeometriyasi bo’lib, u to’g’ri geometrik shakldan og’ish bilan ifodalanadi (ovalsimonlik, konussimonlik, bochkasimonlik va shu kabilar);
   
2. 
   yuzaning to’lqinsimonligi bu davriy ravishda takrorlanuvchi taxminan bir xil to’lqinsimon og’ishlar;
   

v) yuzaning mikrogeometriyasi yoki yuzaning g’adir-budirligi. Yuza mikrogeometriyasi uni tozaligini ifodalaydi. Yuza to’lqinsimon va bir vaqtda g’adir-budir bo’lishi mumkin.
3.4-rasmda turli xil yuzalar keltirilgan.
Yuza sifati quyidagi asosiy omillarga bog’liq bo’ladi:

1. 
   ishlov berilayotgan materialning turi va xususiyati;
   
2. 
   ishlov berish usuli (yo’nish, randalash, jilvirlash);
   

v) materialni kesib ishlash ma’romlari (kesish tezligi, kesish chuqurligi, uzatishlar miqdori);
g) texnologik ishlov berish tizimining bikrligi;

4. 
   kesuvchi asbobning geometrik parametrlari;
   
5. 
   kesuvchi asbob materiali;
   

j) kesish jarayonida sovutish-moylash suyuqliklarini qo’llash;

3.4-rasm. Yuzalarning turlari: 1- to’lqinsimon va g’adir-budir; 2- to’lqinsimon va toza; 3

– tekis va g’adir-budir; 4 - tekis va toza.

5.