Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Mexanik ishlov berish uchun sarflangan vaqt me’yorining tarkibi.

Bir dona detal tayyorlash uchun sarflangan donaviy vaqtning tarkibi quyidagicha bo’ladi:

1. 
   asosiy yoki texnologik vaqt;
   
2. 
   yordamchi vaqt;
   

v) ish joyiga xizmat ko’rsatish uchun sarflangan vaqt.
Agarda vaqt sarfi bitta detal uchun aniqlansa, u donaviy vaqt deb yuritiladi.
Bundan tashqari, tayyorlash vaqti ham mavjud bo’lib, u bitta partiyadagi detallar uchun hisoblanadi. Bu vaqtning miqdori partiyadagi detallar sonigabog’liqbo’lmaydi.
SHunday qilib, donaviy - kalkulyasiya vaqti asosiy va tayyorlash vaqtlarini yig’indisiga teng bo’ladi.
Asosiy (texnologik) vaqt bu bevosita metallni kesib ishlash uchun sarflangan vaqt bo’lib ma’lum bir metall qatlamini olib tashlash bilan bog’liqdir.
Yordamchi vaqt quyidagilarni uz ichiga oladi:

1. 
   dastgohni boshqarish uchun sarflangan vaqt, bu dastgohni yurgizish, to’xtatish, tezlik va uzatishlar miqdorini o’zgartirish va h.k.;
   
2. 
   kesuvchi asbobni yordamchi yurishi;
   

v) zagotovkani moslamaga O’rnatish, mahkamlash, ishlov berilgandan so’ng olib quyish, xuddi shuningdek, kesuvchi asbobni va moslamani dastgohga O’rnatish va olib quyish;
g) Detalning o’lchamlarini nazorat qilish: o’lchov asbobini olish, o’lchash, joyiga quyish. Yordamchi vaqt qo’lda, mashina va mexanizmlar yordamida bajarilishi mumkin.
Ish joyiga xizmat ko’rsatish texnik va tashkiliy xizmat ko’rsatishlarga bo’linadi. Ish joyiga texnik xizmat ko’rsatishga quyidagilar kiradi:

1. 
   dastgohni sozlash va moslash;
   
2. 
   utmaslashga kesuvchi asbobni almashtirish;
   

v) kesuvchi asbobni to’g’rilash (olmos yordamida);
g) kirindidan (ish jarayonida) tozalash.
Ish joyiga tashkiliy xizmat ko’rsatishga quyidagilar kiradi:

1. 
   ish smenasini boshlanishida va yakunida kesuvchi asboblarni saranjomlash;
   
2. 
   dastgohni moylash va tozalash;
   

v) dastgohni kuzdan kechirish va sinab ko’rish.
Ish joyiga xizmat ko’rsatish vaqti asosiy texnologik vaqtgabog’liq bo’ladi. SHuning uchun ushbu vaqtni miqdorini asosiy va yordamchi vaqtlar yig’indisi operativ vaqtga nisbatan foizlarda aniqlanadi (ko’p seriyali va yalpi ishlab chiqarish) va 3-5 % atrofida bo’ladi.
Tanaffuslar, dam olish va ishchining jismoniy ehtiyojlarini qondirish uchun sarflangan vaqt. Bu vaqt ishlab-chiqarish va dastgoh xususiyatlaridan kelib chikib aniqlandi. Ogir va ishni tez toliktiruvchi ishlarda tanaffuslar va dam olish uchun vaqt kuzda tutiladi. Ishchining jismoniy ehtiyojni qondirish uchun sarflangan vaqt operativ vaqtga nisbatan foizlarda aniqlanib 2-3% ni tashkil etadi.