S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

4.
 
«E_tadbirkor». 
Bu toifadagi ehtimoliy jinoyatchi malakali 
AT-mutaxassisi emas va suiste‘mol qilishi mumkin bо‗lgan lavozimga 
ham ega emas. Bu toifadagi jinoyatchilar boshidan aynan jinoiy 
faoliyatni rejalashtirishadi, uning noqonuniyligini juda yaxshi bilishadi. 
Oflayn emas, aynan kompyuter (tarmoq) muhitida huquqbuzarlik qilish 
qaroriga bu sohani yaxshi bilgani va kompyuterga ichki turtkisi bо‗lgani 
uchun emas, balki istisno tarzida ratsional tahlillash asosida keladi. 
«E_tadbirkor» shaxsining jihati tashkiliy qobiliyatlarning va 
tashabbuskorlikning borligi hisoblanadi. 
5.
 
«Ijtimoiy qarshi toifa».
Yana faqatgina foyda olishga 
qaramaydigan internet firibgarliklari ham aniqlangan. Bundan tashqari 

---

40 
ularning jinoiy daromadi odatda о‗sha malakadagi mutaxassisning 
о‗rtacha oyligidan kam bо‗lgan. Firibgarlik qilishning sababi bunday 
shaxslarning jamiyatga qarshi psixopatiyasi (
sotsiopatiya
) va ularning 
bunday ―о‗yinlarga‖ patologik tortishishi hisoblanadi.
Sotsiopatiya 
psixik tushkunlikning alohida kо‗rinishi deb tan 
olingan va bunday toifadagilar impulsiv harakat qilishadi hamda 
rejalashtirishga moyil emas, ayniqsa uzoq muddatga. Bunday tushkunlik 
umuman olganda odatda nafaqat kompyuter jinoyatini qilishga, balki 
firibgarlik qilishdan kо‗ra zо‗ravonlikka olib keladi.
2.4. Kompyuter jinoyatlarini sodir etilish yо‗llari 
Jinoyatni sodir etish yо‗llari deyilganda odatda kriminalistik 
usullar va vositalar yordamida sodir bо‗lgan hodisa haqidagi tasavvurni, 
qonunbuzarning о‗ziga xos jinoiy harakatini, uning alohida shaxsiy 
ma‘lumotlarini olish va mos holda jinoyatni fosh etish vazifasini 
yechishning eng optimal usullarini aniqlash imkonini beradigan turli 
xarakterli izlarni qoldiruvchi jinoyat sodir etilguncha, sodir etilish 
vaqtida hamda sodir etilgandan sо‗ng subyekt axloqining obyektiv va 
subyektiv asostangan tizimi tushuniladi.
Kompyuter jinoyatlarini sodir etish yо‗llarini beshta asosiy 
guruhga sinflashtirish mumkin: 
1.
Kompyuter texnikasini olib qо‗yish. 
2.
Axborotni ushlab olish. 
3.
Ruxsatsiz kirish yoki foydalanish. 
4.
Ma‘lumolar 
va 
boshqaruv 
buyruqlarini 
manipulyatsiyasi. 
5.
Kompleks usullar. 
Birinchi guruhga 
jinoyatchining harakatlari begona mulkni 
о‗zlashtirishga yо‗naltirilgan jinoyatning oddiy kо‗rinishlarini sodir 
etishning odatiy yо‗llari kiradi. Kompyuter jinoyatining sodir etish 
yо‗llarining bu guruhining xarakterli farqli jihati shuki, bunda 
kompyuter texnikasi vositalari faqat jinoiy daxl qilish predmeti sifatida 
xizmat qiladi.
Ikkinchi guruhga 
audiovizual va elektromagnit ushlab olish 
usullaridan foydalanish vositasida ma‘lumotlarni va mashina axborotini 
olishga yо‗naltirilgan jinoyat harakatiga asoslangan kompyuter 
jinoyatlarini sodir etish yо‗llari kiradi (5-rasm).