S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Troyan 
dasturi
, 
trojan 
- 
yashirincha 
yoki 
niqoblanib 
foydalanuvchining 
kompyuteridagi 
dasturiy 
ta‘minotiga 
foydalanuvchining (operatorning) manfaatlariga va xohishiga mos 
bo‗lmagan xatti-harakatlarni bajarish uchun ruxsatsiz o‗rnatiladigan 
zararli dastur turi. 
Fayl 
( file) - disk yoki boshqa kompyuter vositalarining 
nomlangan maydoni; nomi, boshqa atributlari va alohida sarlavhasi 
hamda alohida fayl tanasiga ega; fayl tizimida axborotni saqlash birligi 
hisoblanadi. 
Fishing 
(
phishing
) - onlayn firibgarlik turi, jabrlanuvchining 
shaxsiy ma‘lumotlarini (bank kartasi, parol, shaxsiy identifikatsiya 
ma‘lumotlari) olishga asoslangan. Bunda xuddi ishonchli tashkilotlar 
(bank, provayderlar, davlat organlari) tomonidan jo‗natilgan qalbaki xat 
va veb-saytlardan foydalanadi. 
Friker - 
apparat-elektron qurilmalarning himoyasini yengib o‗tish 
bo‗yicha mutaxassis. 
Haker - 
juda yuqori malakali kompyuter mutaxassisi; tajovuz 
qiluvchi kompyuter ma‘lumotlariga, odatda tarmoq orqali ruxsatsiz 
kirishni amalga oshiradi. 
Hesh , hesh-summa yoki bir tomonlama hesh funksiyasi 
-
maxsus algoritm yordamida fayl mazmunidan hisoblanuvchi uzun 
sonlar qatori. Xesh summasi checksumga o‗xshaydi, biroq u bir muhim 
farqga ega: bu bir tomonlama funksiyadir. Ya‘ni, faylni xesh 
funksiyasini hisoblash oson, lekin ma‘lum bir hesh funksiyasiga mos 
faylni tanlash mumkin emas. 
Gruming -
bolalarni Internetdan aldash uchun tajovuzkorlarning 
harakatlarini belgilaydi. Bu usul metodikaning asosiy mohiyatini 
anglatadigan "g‗amxo‗rlik" yoki "g‗amxo‗rlik" deb tarjima qilingan 
inglizcha so‗zlashtiruvchi terimdan kelib chiqadi: bolaga g‗amxo‗rlik 

---

237 
hissi yaratish va keyingi jinoyatlarni sodir etish uchun barqaror 
psixologik aloqani o‗rnatish.