S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Global navigatsiya tizimi 
- makon va zamon ma‘lumotlarini 
aniqlash va uni huquqni muhofaza qilish organlari tomonidan qabul 
qilishni tashkil etish imkonini beruvchi usullar, dasturiy va apparat 
vositalar to‗plami. 
Defeys 
- (
deface 
- buzmoq, o‗zgartirmoq) - asosiy (yoki boshqa 
muhim) sahifa ikkinchisi bilan – odatda ko‗zga tashlanih holatida 
(reklama, ogohlantirish, xavf, internet) almashinishi olib keladigan 
xakerlik hujumi. Ko‗pincha, saytning qolgan qismiga kirish taqiqlanadi 
yoki eski sayt mazmuni to‗liq o‗chiriladi. 
Domen 
- noyob domen nomi bilan belgilanadigan Internet domen 
nomlari ierarxik shajarasining qismi. 
Qayta tiklash jurnali 
- ma‘lumotlar bazasini yoki faylni tiklash 
qobiliyatini ta‘minlaydigan jurnal. Bazadagi har qanday o‗zgarishlar 
haqida o‗rnatilgan vaqtidan buyongi ma‘lumotlarni o‗z ichiga 
oladi, ma‘lumotlar ishonchliligi va zaxira nusxasi mavjudligini 
ko‗rsatadi. 
Tergich 
(
Dialers
)
- 
pullik telefon liniyalari suiste'mol qilish orqali 
firibgarlik turi. 
Zombi tarmog‗i, botnet
- yagona markazdan boshqariladigan 
troyan dasturi turi bilan zazarlangan kompyuterlar guruhi; odatda, 
bunday tarmoq tuzilmasi keraksiz boshqarish aloqalari bilan 
tuzilgan; spam yuborish, hujumlar uyushtirish, trafikning haqiqiy 
manbalarini 
yashirish 
va 
boshqa 
vazifalarni 
bajarish 
uchun 
ishlatiladi; birdan o‗n minglab kompyuterlarga ega bo‗lishi mumkin. 
Axborot 
tizimi 
- 
ma‘lumotlar 
bazalarida 
va axborot 
texnologiyalarida 
va uni 
qayta 
ishlashni 
ta‘minlaydigan texnik 

---

233 
vositalardagi 
ma‘lumotlar 
to‗plami; 
axborot tizimi ko‗pincha "kompyuter, 
kompyuter 
tizimi, 
ularning 
tarmog‗i" deb atash mumkin.