S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Ma’lumot tarkibini filtrlash. 
Quyida aytib о‗tilganidek, Internet-
provayderlarning majburiyatlari tо‗g‗risida 
gap 
ketganda, 
ba‘zi 
davlatlarning qonunlari internet-provayderlar bolalar pornografiyasi 
kabi noqonuniy kontentdan foydalanishni 
taqiqlashini 
talab 
qiladi. 
Internet-provayderlar buni amalga oshirishining turli usullari mavjud, 
turli usullar esa tezlik, harajat, samaradorlik va aniqlik nuqtai nazaridan 
murosali variantlarni taklif qiladi. 
DNS filtrlarini 
ishlatish Internet-
provayderlarga DNS-serverlarining о‗z abonentlariga yuboradigan 
javoblarini nazorat qilish va ma‘lum bir sahifaga yoki qidiruv natijalari 
tо‗plamiga emas, balki «google.com»kabi domenga kirishni cheklash 
imkonini beradi. Bunday cheklovlar atrofdagilar tomonidan osonlik 
bilan chetlab о‗tilishi mumkin, chunki foydalanuvchilar asl natijalarni 
beradigan boshqa DNS-serverlarini ishlatishlari mumkin. 
IP- sarlavhalari 
bо„yicha 
filtrlash 
alohida 
kompyuterlarni 
manzillariga qarab bloklash yoki hatto Internet yoki elektron pochta kabi 
muayyan xizmatlarni qisman blokirovka qilish uchun ishlatilishi 
mumkin. Bir internet-serverida bir qator veb-saytlar joylashgan bо‗lishi 
mumkin, shu sababli bu muammo tegishli bо‗lmagan veb-
saytlarga ta‘sir 
qilishi va ba‘zan 
ularning 
soni 
juda 
oshishi 
mumkin. Internet-trafikning asosiy 
mazmunini 
tahlil 
qilish 
uchun 
chuqurroq ma‟lumot paketi tekshiruvidan 
foydalanish mumkin. 
Bu filtrlash uchun juda moslashuvchan yondashuvga imkon beradi, lekin 
yuqori tezlikdagi ISP-kanallarga о‗rnatilishi kerak bо‗lgan qimmatbaho 
uskunalarni talab qiladi va bu 
barcha 
obunachilar 
ulanishini 
sekinlashtiradi. Amaliyotda filtrlashning kо‗plab rejimlari gibrid filtrni 
hosil qilgan holda ushbu usullarni birgalikda qо‗llashni nazarda tutadi. 
Masalan, DNS- ga asoslangan oddiy filtrlar odatda murakkab filtrlarni 
sinab kо‗rish uchun yuborilishi kerak bо‗lgan trafikni aniqlash 
maqsadida ishlatiladi. Ushbu gibrid yondashuv kerakli resurslarni 
sezilarli darajada kamaytirish bilan murakkab filtrlashni ta‘minlaydi. 

---

196 
Umuman olganda, Internet-provayderlar va hosting provayderlari 
odamlar 
va 
tashkilotlarni 
Internetga 
ulagan 
holda, kiber 
jinoyatlarning oldini olishda muhim rol о‗ynashi mumkin. Ular jinoiy 
tekshiruvlarda ishlatilishi mumkin bо‗lgan jurnallarni saqlab 
turishlari; mijozlarga buzilgan 
kompyuterlarni aniqlashda 
yordam 
berish; spam 
kabi muayyan 
noqonuniy kontentlarni bloklash; 
о‗z 
mijozlari uchun xavfsiz axborot-kommunikatsiya muhitini yaratishda 
umumiy yordam berishlari mumkin. Kо‗pgina mamlakatlarda axborotni 
muhofaza qilish tо‗g‗risidagi qonun hujjatlari Internet-provayderlarning 
mijozlar ma‘lumotlarini himoya qilishini talab qiladi va tergov kuchlari 
politsiyaning bu ma‘lumotlardan foydalanishiga mos proporsional 
belgilanadi. Internetda erkin axborot oqimiga cheklashlarni belgilovchi 
qonunchilikda sо‗z erkinligi prinsipi ham e‘tiborga olinishi lozim. 
Internet-provayderlari va boshqa vositachilar javobgarlikdan himoya 
qilish onlayn xizmatlarning tez о‗sishida asosiy omil bо‗ldi, lekin 
Internet-provayderga 
mualliflik 
huquqi 
buzilishi 
va 
boshqa 
qonunbuzarliklardan ogohlantirilgan taqdirda choralar choralar kо‗rish 
kabi ma‘suliyat yuklatildi.