S t o m a t o L o g I y a

Jarohat orqali periodontitlar o‘tkir (o‘ta bosim, urilish) jarohatlar
ta’siri ostida tishlardagi tomir-asab tutamining ezilishi, uzilishi oqibatida,
pulpa qon ta’minotining buzilishi va unda chirish (nekroz) jarayonining
ketishi oqibatida o‘tkir yoki surunkali periodontitlar kelib chiqishi
mumkin. Undan tashqari, pulpani ekstirpasiya-olib tashlash muolajasini
qo‘pol tarzda (pulp-ekstraktor, ildiz ignasini periodontga tikish) o‘tkaz-
ganda yoki plombaning haddan tashqari ko‘p ildizning periapikal qismiga
chiqarish natijasida ham periodontit kelib chiqishi mumkin.
Ba’zida noto‘g‘ri qo‘yilgan (chetlari milkni bosib turgan) plombalar,
o‘tkazilgan tojlar, protez klammerlari marginal (tish bo‘yin qismi) perio-
dontitning kelib chiqishiga sabab bo‘lishlari mumkin. Marginal perio-
dontitlar paradontit kasalligida hosil bo‘ladigan tish-milk cho‘ntaklari
orqali, qo‘yilgan yon plombalarning qo‘shni tish bilan tegib turuvchi
(kontakt) yuzasining yo‘qligi, noto‘g‘ri (germetik bo‘lmagan qo‘yilgan)
margimush — mishyak pastasi ta’siri ostida ham rivojlanishi mumkin.
Surunkali jarohatlar turlariga noto‘g‘ri (prikusni ko‘tarib turuvchi)
qo‘yilgan plombalar, tojlar, doimiy yomon ta’sir ko‘rsatuvchi (tishlarni
bosib turuvchi) chekuvchilar mundshtuklari, chilim chekuvchilar trub-
kalari, musiqa asboblar, etikdo‘zlarda mixlarni tish oralarida ushlab
turish, yozuv asboblari (qalam, ruchka)larini tish oralarida saqlab turish
kabi yaramas odatlar kiradi. Surunkali jarohatlar ildiz cho‘qqisidagi
alveola kompakt suyak plastinkasini yemirilishiga olib kelishi ham
mumkin.
Medikamentoz (dorilar ta’sirida) periodontitlar eng avvalo pulpa
yallig‘langanda olib borilishi zarur muolajalarni noto‘g‘ri, qo‘pol, tish
anatomiyasi — endodental holatni xisobga olmay o‘tkazilishi oqibatida
yuzaga keladi. Margimush kislotasi, formalin, trekrezolformalin, fenol,
kumush va shunga o‘xshash kuchli kimyoviy preparat yoki dorivorlarni,
ularning konsentratsiyasi, ta’sir etish muddatlarini va ildiz kanallarining
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 6 4
holatlarini (o‘tuvchanligini) xisobga olmaslik oqibatida, hamda fosfat-
sement, adgezor, rezorsin-formalin pastasi, shtiftlar va boshqa kanal
plomba ashyolarini ildiz cho‘qqisidan o‘tkazib, periodont to‘qimasiga
kiritish kabi hollarda ham periodont to‘qimasining jarohatlanishi, kuyishi,
yallig‘lanishi kuzatiladi. Undan tashqari, medikamentlarga bemorlarning
sezuvchanligidan oshgan bo‘lishini (sensibilizatsiya) ham xisobga
olmasdan tish kanaliga kiritilgan antibiotik, yod, evgenol va boshqa
shunga o‘xshash dorilardan allergik holat yuzaga kelishi, ya’ni maxalliy
immunologik holatning buzilishi ham periodontitga olib keladi.