S t o m a t o L o g I y a

Etiologiyasi va patoginezi
Kimyoviy-parazitar nazariya. XIX asrda mikroskopning ixtiro etilishi
va kimyoviy rivojlanishi bilan kimyoviy-parazitar nazariya paydo bo‘ldi.
Bu nazariyani keyinchalik 1881- yilda U.D.Miller to‘ldirdi va batafsil
ishlab chiqdi. Muallif kariyesning rivojlanishi ikki bosqichda davom
etadi deb faraz qildi. Birinchi bosqich kimyoviy (noorganik moddalarning
emirilishi) ovqat qoldiqlari, xususan uglevodlar og‘iz bo‘shlig‘ida sut
kislotasi achishga uchraydi va kislotalarni hosil qiladi. Kislota tish qattiq
to‘qimalarining mineralsizlanishiga olib keladi.
Ikkinchi bosqich — bakterial (emal organik moddalarning yemirilishi)
emalda hosil bo‘lgan nuqsonga bakteriyalar kiradi: 1) kislota hosil
qiladigan bakteriyalar dentinning noorganik asosini yemiradi, 2)
proteologik (oqsillarni erituvchi) bakteriyalar esa dentinning organik
10- rasm. Tish kariyesining patologik anatomiyasi.
I- to‘qima demirilizatsiyasi; II- intakli dentin; III- o‘rinbosar
dentin, pulpa o‘zgarishi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5 2
asosini yemirishda davom etadi. Ikkita prosess — kimyoviy va bakterial
prosesslar — tishlar kariyesining rivojlanishida asosiy hisoblanadi.
Miller va uning tarafdorlari tishlar kariyesi rivojlanishini modda
almashinuvidan ajratilgan holda kechadigan va bir butun organizmga
bog‘liq bo‘lmagan oddiy mexanik prosess deb hisoblaydilar. Bu
nazariyaga ko‘ra, ba’zi hollarda tishlar kariyesi uglevodlarni kam iste’mol
qiladigan odamlarda rivojlanishi va aksincha uglevodlarni ko‘p iste’mol
qiladigan, og‘iz bo‘shlig‘ini parvarish qilmaydigan odamlarda ba’zi
kariyesning bo‘lmasligini va boshqa qator momentlarni patologik
prosessning rivojlanishiga organizmning umumiy holatiga bog‘liq
bo‘lmagan sof mahalliy prosess sifatida qaramaslik kerak.