S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

3. Oftob urib, dam o’tgan odamlarga birinchi yordam ko’rsatish 
Uzoq vaqt oftobda yurilsa, kishini oftob uradi. Agar uzoq vaqt issiq 
dam havoda yurilsa dam o’tib ketadi. Oftob ursa yoki dam o’tsa kishi 

---

33 
bo’shashib, boshi og’riydi va aylanadi, yuzlari qizarib ketadi, yurak ish 
faoliyati pasayadi va xatto hushidan ham ketadi. 
Bunday hollarda bemorni tezlik bilan salqin joyga ko’chirib boshini 
balandrok qilib yotqizish, tugmalarini ochish va kamar, belbog’larini 
bo’shatish kerak. Badanini sovuq suv bilan artib, boshiga sovuq kompress 
qo’yish kerak. 
Agar bemor xushida bo’lsa, unga sovuq va valerian aralashmasi (1/3) 
stakan suvga 15-20 tomchi solib, ichkizish kerak. Agar nafas olish to’xtab 
qolgan bo’lsa, sun’iy nafas oldirish va tezlik bilan tez yordam (tel:03) 
mashinasini chaqirish kerak. 
4
. Qon oqqanda birinchi yordam ko’rsatish 
qon oqishi uch xil bo’ladi 
Birinchi holatda jarohatlangan joydan mayda-mayda tomchilarga 
o’xshab qon sizib chikadi. Ayrim hollarda bu sizish ko’payib, jarohatlangan 
joydan oqib tusha boshlaydi. Bunday holat ro’y berganida harojatlangan 
joyni mahkam bog’lab qonni to’xtatsa bo’ladi. 
Ikkinchi holatda esa jarohatlangan joydan qon bir tekis oqib chiqishi 
kuzatiladi. Bunda ham o’sha joyni bog’lab qonni to’xtatish mumkin. 
Uchinchi holat arterial (katta tomirning yorilishi) holatga ega bo’ladi. 
Jarohatlangan joydan qon katta bosim bilan otilib chiqadi, bu holatda darxol 
shoshilinch chora ko’rish kerak. 
Yorilib ketgan qon tomirini mahkam siqib yoki jgo’t bilan bog’lash
kerak. Jgo’t qon chiqayotgan joyning tepa qismiga qo’yiladi. Agar jarohat 
qo’lda bo’lsa, jgo’tni yelka tarafga qo’yish yaxshi natija beradi. Agar oyoq 
jarohatlangan bo’lsa, boldirni bog’lash va o’sha yerga jgo’t qo’yish kerak, 
ammo jgo’t ko’p vaqt qo’yib turilsa, oyoq-qo’llar jonsiz bo’lib qolishi ham 
mumkin. 
Qoni oqayotgan bemorni birinchi yordam ko’rsatilgandan so’ng 
kasalxonaga jo’natish kerak. Bunda shuni ham unutmaslik kerakki, kasalni
jo’natish vaqtida unga birinchi yordam ko’rsatishning tartib-qoidalarini 
biladigan kishi hamroh bo’lib borsin.