S. R. Uraimov madaniyat nazariyasi va metodlari qo'llanma mundarija

Chidamlilik uzatish. Umumiy chidamlilik . Chidamlilikni talab qiluvchilarning ­funktsional imkoniyatlari ­tegishli vosita qobiliyatlari, texnik mahorat darajasi, shuningdek ­tananing aerob va anaerob imkoniyatlari bilan belgilanadi.

Xuddi shunday turdagi harakatlarni bajarishda tananing ­avtonom tizimlarining funktsional imkoniyatlari yuqori bo'ladi. Ish kuchi qanchalik past bo'lsa, uning natijasi ­vosita mahoratining mukammallik darajasiga va ko'proq odamning aerobik imkoniyatlariga bog'liq emas. Umumiy chidamlilik o'rtacha intensivlikdagi uzoq muddatli mehnatni, shu jumladan ­butun mushak apparatining ishlashini o'z ichiga oladi, uning fiziologik asosi insonning aerobik qobiliyatidir.

Chidamlilikni tarbiyalash metodologiyasi asoslari

maxsus turlarini aniqlaydigan tananing funktsional xususiyatlarini har tomonlama rivojlantirish, bir qator vazifalar hal qilinadi .­

Chidamlilikni rivojlantirishda yuklarning mezonlari va tarkibiy qismlari ­. Chidamlilik mashg'ulot jarayonida, o'quvchilar ma'lum darajada ­charchoqni boshdan kechirganda rivojlanadi .
1-jadval
Bolalar va o'smirlarda chidamlilikning vosita sifatini rivojlantirishning sezgir davrlari (A. A. Gujalovskiy bo'yicha ).

Jismoniy fazilatlar	Yosh davrlari (yillar)
	7-8	8-9	9-10	10-11	11-12	12-13	13-14	14-15	15-16	16-17
Statik chidamlilik	+ +	+ +	●●●●●	+ ●	+ +	+ +	+ ●●●	+ ●●●	+ +	+ ●●●
Dinamik chidamlilik	+ ●	● ●●	●●●+	● +	●●●●●●	+ ●	+ +	+ +	+ ●	+ +
Umumiy chidamlilik	+ ●●	+ ●●●	+ +	● ●●●	+ +	+ ●●●	+ +	+ ●●●	+ +	+ ●●●

Shartli belgilar:
+ - subkritik va tanqidiy davrlar;
● – past sezuvchanlik bosqichi;
●● – o‘rtacha sezgirlik bosqichi;
●●● – yuqori sezuvchanlik bosqichi.

Tsiklik mashqlarni bajarishda ­yuk nisbatan to'liq quyidagi ­tarkibiy qismlar bilan tavsiflanadi:

- mashqning mutlaq intensivligi ( ­harakat tezligi);
- mashqning davomiyligi;
- dam olish oraliqlarining davomiyligi;
- dam olishning tabiati (faol yoki passiv).
- mashqni takrorlash soni.
Ushbu komponentlarning kombinatsiyasiga qarab ­, organizmning reaktsiyalarining nafaqat kattaligi, balki sifat xususiyatlari ham har xil bo'ladi.