S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

Sug‘urtalovchining javobgarlik limiti
- tuzilgan sug‘urta shartnomasidan 
kelib chiqqan holda belgilanadigan sug‘urta kompaniyasining mumkin bo‘lgan eng 
yuqori darajadagi javobgarligi. Sug‘urtalovchining javobgarlik limiti sug‘urta 
polisida o‘z aksini topadi. 

---

196 
Sug‘urtani tasniflash (klassifikatsiyalash)
- 1) sug‘urta turlarini ierarxiya 
ko‘rinishida tarmoqlarga, tarmoqchalarga va turlarga bo‘linishi. Bunda har bir 
keyingi bo‘g‘in oldingi bo‘g‘inning bir qismi shaklida ifodalanadi. Sug‘urta 
obyekti sug‘urtaning toifasi, sug‘urta javobgarligining hajmi va sug‘urta qismining 
shakli sug‘urtani turkumlashning asosiy mezoni bo‘lib hisoblanadi. 2) xorij 
amaliyotida sug‘urta turlarini tartiblashtirilgan tizimi. Hozirgi vaqtda Yevropa 
Ittifoqi davlatlarida sug‘urtaning yagona klassifikatsiyasi ishlab chiqilgan va 
hayotga joriy etilgan. 
Slip
- riskni xarakterlovchi hujjat. Slip sug‘urta brokeri tomonidan tuziladi va 
anderrayterga beriladi. Slipda sug‘urta kompaniyasining riskni sug‘urtalashdagi 
hissasi ko‘rsatiladi. Angliyada slip sug‘urta polisiga tenglashtiriladi. Ayrim 
holatlarda slip sug‘urta qoplamasini to‘lashda asosiy hujjat hisoblanadi. 
Syurveyer
- sug‘urtaga tortiladigan mol-mulkni ko‘rikdan o‘tkazuvchi 
sug‘urta kompaniyasining xodimi. Sug‘urta kompaniyasi syurveyerning xulosasi 
asosida sug‘urta shartnomasini tuzish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Chet el 
amaliyotida yong‘in xavfsizligini ta’minlovchi ixtisoslashgan firmalar, mehnat 
muhofazasi bo‘yicha tashkilotlar syurveyer funksiyasini bajaradi.
Tarif stavkasi
- sug‘urta riskini baxosi; sug‘urta summasiga nisbatan foizlarda 
hisoblanadigan brutto-stavka. Tarif stavkasi (brutto-stavka) ikki qismdan iborat: 
netto-stavka va netto-stavkaga yuklama. Netto-stavka sug‘urta kompaniyasining 
sug‘urta fondidan qiladigan xarajatlarini ifodalaydi. Netto-stavkaga yuklama 
sug‘urta kompaniyasining ish yuritish xarajatlarini, komissiya haqini va boshqa 
xarajatlarini o‘z ichiga oladi. Shaxsiy sug‘urta bo‘yicha tarif stavkasi mol-mulk 
sug‘urtasining tarif stavkasidan keskin farq qiladi. Hayot sug‘urtasidagi tarif 
stavkasi hayotiylik jadvali va daromad normasiga muvofiq hisoblab chiqiladi. 
Tibbiy sug‘urta
- aholi sog‘lig‘ini himoya qilish vositalaridan biri. Sug‘urta 
hodisasi ro‘y berishi munosabati bilan, sug‘urta polisi orqali bepul tibbiy xizmat 
ko‘rsatilishi. Tibbiy xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq xarajatlarni sug‘urta 
kompaniyasi to‘laydi. Tibbiy sug‘urta majburiy yoki ixtiyoriy bo‘ladi.

---

197 
Uzaytirish
- o‘zaro kelishgan holda sug‘urta shartnomasini amal qilish 
muddatini uzaytirish. Prolongatsiya yozma ko‘rinishda tasdiqlanishi mumkin.