S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Gaz fazasida oksidlanishi. Uzoq vaqt davomida S 0 2 ning ga fazasida oksidlanish jarayoni uni faol holatga o‘tishi va molekular kislorod ЬДап reaksiyaga kirishib S 0 3 ni hosil qilishi bilan boglangan edi:
S 0 2 -> S 0 2 (290nm <к<Шпт)
S02+207 -» S03+03
s o 3+ h 2o -> h 2s o 4
Oxirgi yillarda o‘tkazilgan tajribalarga ko‘ra bu mexanizm oltingu-gurtning gaz fazasida oksidlanishining asosiysi hisoblanmaydi.
Laboratoriya sharoitlarida o ‘tkazilgan tajribalar shuni ko‘rsatadiki, toza havo bilan to‘ldirilgan fotokimyoviy kameralarida S 0 2 ning miqdo­ rini o‘zgarish tezligi birinchi darajali kinetik tenglama bilan ifodalanadi. Jarayonning tezlik konstantasi 10"3 s '. Reaksiyaning kvant chiqishi 10 3 dan 5TO-3 gacha o‘zgaradi.
Agar havoda azot oksidlari yoki uglevodorodlar bo‘lsa S 0 2 ning fotokimyoviy kameralaridagi oksidlanish jarayoni tezlashadi. Bunda oksidlanish jarayonida kislorod atomi va erkin radikallar ishtirok etishi mumkin. Kislorod atomi S 0 2 molekulasini uchinchi modda ishtirokida quyidagi mexanizm bo'yicha oksidlaydi:

S02+0+M -> SO3+M

Ushbu jarayonning tezlik konstantasini hamda atmosferadagi atom-lar kislorod va uchinchi moddaning miqdorlarini hisobga olganda bu reaksiya asosan 10 km dan yuqorida SO, ning miqdori 1 mkg/ m 3 bo‘lganda hisobga olinishi mumkin. 10 km balandlikda oltingugurt dioksidining saqlanib turish vaqti 1000 soatgacha bolishi mumkin va 30 km balandlikda 5—10 soatgacha kamayadi.
Atmosferaning pastki qavatlarida S 0 2 ning kislorod atomi ta’sirida oksidlanishi muhim rol o‘ynamaydi. Troposferada oksidlanishining asosiy yo‘nalishi — bu erkin radikallar ishtirokidagi reaksiyalar:
S 02+ 0 H +M -> HSO3+M
HS0 3+H 0 2 -» SO3+2OH
s o 2+ h o 2 ^ S Q 3+OH
S02+CH30 2 ->S03+CH30
Oltingugurt dioksidining oksidlanish tezligi erkin radikallarning miqdori o‘rtacha boigan troposferada 0 , 1% s*' ga teng boiib, bu esa S 0 2 ning troposferadagi 5 soat saqlanishi vaqtiga to £g‘ri keladi. Sanoati rivojlangan regionlarda havoda erkin radikallarning miqdori katta bolganligi uchun S 0 2 ning transformatsiya jarayoni tezlashadi va 1% s' 1 ga teng bo‘lishi mumkin.
Hosil bo‘lgan oltingugurt uch oksidi atmosferadagi suv bug‘lari bilan reaksiyaga kirishib, sulfat kislotasini hosil qiladi:
S03+H20 —:>H2S04
Atmosferadagi suv bugiarida erigan ammiak metall ionlari bilan reaksiyaga kirishib sulfat kislotasiga tegishli sulfatlarga aylanadi. Asosan bu — ammoniy, natriy, kalsiy sulfatlaridir.