S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Hosil bo‘lgan oltigugurt uchoksidi atmosferadagi suv bug‘lari bilan reaksiyaga kirishib sulfat kislotasiga aylanadi:

Oltingugurt uchoksidi S 0 2 ning havodagi kislorod atomi bilan reaksiyasi natijasida ham hosil bo'lishi mumkin:

SO2+O —>SO3
Bu jarayon faqatgina havoda yetarli darajada azot dioksidi bo‘lganda amalga oshishi mumkin, chunki N 0 2 molekulasi quyosh nuri ta’sirida parchalanib, kislorod atomini hosil qiladi.
Lekin oxirgi yillar davomida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘r-satadiki, yuqoridagi ko'rsatilgan mexanizm oltingugurt angidridini oksidlanishining asosiysi emas va bu jarayon asosan havodagi erkin radikallar ishtirokida amalga oshiriladi:
S02+0H ->HS03
HSO3+OH ->H2S04
Hosil bo‘lgan sulfat kislotasining molekulalari havoda yoki aerozol zarralari sirt yuzasida kondensatsiyalashib kislotali yomg‘irlami hosil qiladi.
Oltingugurt dioksididan tashqari atmosferada doimo katta miqdorda oltingugurtning tabiiy birikmalari ham mavjud bo'lib, ularning o ‘zgarishlari natijasida sulfat kislotasi hosil bo‘ladi. Bu o‘zgarishlarda asosiy rolni fotokimyoviy yo‘li bilan hosil bo‘lgan havodagi erkin radikal va atomlar o ‘ynaydi.
Atmosferaning tarkibida bir qator azot birikmalari mavjud bo'lib, ulardan kislotali yomg‘irlaming hosil bo'lishida asosan azot oksidi va dioksidi ishtirok etadi. Havodagi oksidlanish jarayonlari natijasida ular azot kislotasini hosil qiladi. Azot kislotasi neytrallanishi jarayonida aerozol holatidagi azotning nordon tuzlari hosil bo‘ladi. Bundan tashqari, havoda ammiak ishtirokidagi reaksiyalar natijasida ammoniy tuzlari ham hosil bo‘lishi mumkin.
Azot birikmalari atmosferaga tabiiy va antropogen yo‘llar orqali tushishi mumkin. Tabiiy manbalarga quyidagilar kiradi: