S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

21-rasm. Tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibi bo‘yicha sinflanishi.
(O.A. Alyekin sinflanishi).

4.3. Tabiiy suvlarning kimyoviy komponentlari
0.A . Alekin sinflanishiga ko‘ra tabiiy suvlarning kimyoviy kompo­ nentlari quyidagi guaihlarga bo‘linadi:
Bosh ionlar. Tabiiy suvlar tarkibida 70 dan ortiq kimyoviy element aniqlangan boiib, bosh ionlarning chuchuk suvlardagi miqdori umumiy tuzlar miqdoridan 90-95% ni tashkil qiladi.
Bosh anionlarga tabiiy suvlarda eng ko‘p uchraydigan — И CO ,
S 0 42 , Cl", CO 2 , H Si03“ anioniari, bosh kationlarga esa — Na+, Ca2+, Mg2+, K+, Fe2+ kationlari kiradi. Tabiiy suvlarda doimo Ca2+ va Mg2+ kationlari mavjud boclib, ular suvning umumiy qattiqligini belgilaydi.

Bu kationlar suvga asosan tarkibida ohak, dolomit, gips, murakkab alumosilikatlar bor bo‘lgan jinslarni erishi natijasida kelib tushadi. Kalsiy va magniy kationlari sanitar-gigiyenik jihatdan zararsiz bo‘lsada, lekin, qattiq suvlardan maishiy-xo‘jalik va sanoat ehtiyojlari uchun foydalanishda bir qator qiyinchilaklar paydo bo‘ladi.
Suvdagi erigan gazlar. Tabiiy suvlarda asosan kislorod, karbonat angidridi va vodorod sulfid gazlari erigan holatda bo‘ladi. Kislorod suvga atmosfera havosidan erishi natijasida kelib tushadi hamda suvdagi yashil o‘simliklaming fotosintez jaryonlarida ajralib chiqadi. Suvda organik birikmalarning miqdori ko‘payib ketsa, kislorodning miqdori kamayadi. Kuchli oksidlantiruvchi modda sifatida kislorod metallarning korroziyasiga olib keladi.
Karbonat angidridi suvga atmosferadan erishi natijasida hamda tirik organizmlarning nafas olish jarayonlarida ajralib chiqadi. Suvdagi karbonat angidridining miqdori suvning karbonatli mu-vozanatiga ta’sir etadi. Karbonatli muvozanat buzilib ketsa, suvning kislotaliligi yoki ishqoriyliligi oshib ketishi mumkin. Bunday suvlar metall va betonlarni eritishi yoki karbonatli cho‘kmalarni hosil qilishi mumkin.
Vodorod sulfid gazi faqat kislorodsiz muhitda paydo bo‘ladi. H2S suvga badbo'y hid beradi hamda metallar korroziyasiga olib kelishi mumkin. Ichimlik suvni tarkibida H2S gazi bo'lmasligi kerak.

Biogen moddalar. Bu moddalarga suvdagi tirik organizmlarning hayot faoliyati uchun kerakli bo‘lgan moddalar kiradi. Biogen mod­ dalaming asosiylari —azot birikmalaridir. Azotning organik birikmalariga oqsil moddalar kiradi. Azotning noorganik birikmalari asosan ammiakli azot — N H 4+, nitrit- N H 2~ va nitratlar — NH, dan tashkiS topgan