S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Vodorodli sikl. To‘lqin uzunUgi 240 nm dan kichjk bo‘lgan yorug'lik kvantini yutishi hisobiga suv molekulasi parchalanib, gidroksil radikali va vodorod atomini hosil qiUshi mumkin:
H 20+hv ОН + H
Gidroksil radikallari suv molekulalari va m etan gazining faol kislorod bilan reaksiyaga kirishishi jarayonida ham hosil boMishi mumkin:
0 (1D)+H20 —>20H
0 ('D )+ C H 4 - » CHj+OH
Bu jarayonlarda hosil bo‘lgan gidroksil radikali ozon bilan reaksiyaga kirishishi mumkin. Reaksiya mahsulotlari sifatida gidroksil radikali va kislorod molekulasi hosil bo‘ladi. Gidroksil molekulasi asosiy holatdagi kislorod atomi bilan reaksiyaga kirishib, kislorod molekulasi va gidroksil radikalini hosil qiladi. Vodorodli sikl amalga oshishi natijasida ozonning nolinchi sikli buzilib ketadi:
OH + o 3 - » н о 2 + 0 2
H P 2 + О -> OH + o2
О3+О -> 202

Azotli sikl. Ozon bilan reaksiyaga kirishganda azot oksidlari azot dioksidi holatigacha oksidlanadi, ammo kislorod atomi bilan reaksiyaga kirishishi natijasida yana azot oksidi hosil bo‘ladi. Shu bilan azot sikli yopiladi, lekin buning natijasida ozonning nolinchi sikli buziladi;

NO+O, -»N 02+02
o + n o 2 -» n o + o 2
O+Oj —>2 0 2
Shuni aytib o‘tish kerakki, ozon qatlami uchun faqatgina stratos­ ferada to ‘g‘ridan to‘g‘ri hosil bo‘lgan azot oksidlari va dioksidlari xavflidir. Troposferada hosil bo‘lgan NO va NO, larning yashash vaqti juda qisqa bo‘lganligi uchun ular straftosferaga chiqib ulgurrnaydi. Yer yuzasida hosil boigan azot oksidlaridan faqatgina uzoq vaqt havoda saqlanib turadigan va stratosferaga yetib borishi mumkin boigan azot gemioksidi N 20 xavf yaratishi mumkin. Bu gaz tuproqlarda denitrifi-katsiya jarayonlari natijasida hosil bolib, u faol holatdagi kislorod atomi bilan reaksiyaga kirishib, azot oksidini hosil qiladi va ozon parchalanishining azotli sikliga olib keladi:
N 20 + 0(*D) H >2NO
Xlorli sikl. Xlor atomi ozon molekulasi bilan reaksiyaga kirishib, xlor oksidi va kislorod molekulasini hosil qiladi. Xlor oksidi kislorod atomi bilan reaksiyaga kirishib, xlor atomi bilan kislorod molekulasini hosil qilishi mumkin. Xlorli sikl tugashi natijasida ozonning nolinchi sikli buzilib ketadi:
Cl + o 3 - » C10+ 0 2