S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Foydalanuvchilarni  identifikatsiyalash  va  autentifikatsiyalash
 
ba’zida  oddiy  identifikatomi  (ism)  va  parolni  taqdim  etish  bilan 
amalga  oshiriladi  (8.3-rasm).  Ammo  bu  sxema  xavfsizlik  nuqtayi 
nazaridan  zaif  hisoblanadi,  chunki  parolni  begona  shaxs  ushlab 
qolib,  ishlatishi  mumkin.  Internet  tarmog‘idagi  ko‘pgina  mojarolar 
qisman  an’anaviy  ko‘p  marta  ishlatiluvchi  parollaming  zaifligidan 
kelib chiqqan.
Autentifikatsiyalashning  ishonchliroq usuli -  bir marta ishlati­
luvchi parollardan foydalanishdir. Bir martali parollami generatsiya- 
lashda apparat va dasturiy vositalardan  foydalaniladi.  Apparat vosi­
talari  kompyuteming  slotiga  o‘matiluvchi  qurilma bo‘lib,  uni  ishga 
tushirish  uchun  foydalanuvchi  qandaydir  maxfiy  axborotni  bilishi 
zarur.  Masalan,  smart-karta  yoki  foydalanuvchi  tokeni  axborotni 
generatsiyalaydi  va  bu  axborotni  xost  an’anaviy  parol  o‘mida  ish- 
latadi.  Smart-karta yoki token xostning apparat va dasturiy ta’minoti 
bilan  birga  ishlashi  sababli,  generatsiyalanuvchi  parol  har bir  seans 
uchun noyob bo‘ladi.
Ishonchli  organ,  masalan,  kalitlami  taqsimlash  markazi  tomo- 
nidan  beriluvchi  raqamli  sertifikatlami  ishlatish  ham  qulay  va 
ishonchli.  Ko‘pgina  vositachi  dasturlar  shunday  ishlab  chiqiladiki, 
foydalanuvchi  faqat tarmoqlararo  ekran bilan ishlash  seansining bo- 
shida  autentifikatsiyalanadi.  Bundan  keyin  ma’mur belgilagan vaqt 
mobaynida undan qo‘shimcha autentifikatsiyalanish talab etilmaydi.
Tarmoqlararo  ekranlar  tarmoqdan  foydalanishni  boshqarishni 
markazlashtirishlari  mumkin.  Demak,  ular  kucjiaytirilgan  autentifi­
katsiyalash  dasturlari  va  qurilmalarini  o‘matishga  munosib joy  hi­
soblanadi.  Garchi  kuchaytirilgan  autentifikatsiya  vositalari  har  bir 
xostda  ishlatilishi  mumkin  bo‘lsa-da,  ulaming  tarmoqlararo  ekran- 
larda joylashtirish  qulay.  Kuchaytirilgan  autentifikatsiyalash  chora- 
laridan  foydalanuvchi  tarmoqlararo  ekranlar  bo‘lmasa,  Telnet  yoki 
FTP  kabi  ilovalaming  autentifikatsiyalanmagan  trafigi  tarmoqning 
ichki tizimlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘tishi mumkin.
Qator  tarmoqlararo  ekranlar  autentifikatsiyalashning  keng  tar- 
qalgan usullaridan  biri  -  Kerberosni  madadlaydi.  Odatda,  aksariyat 
tijorat  tarmoqlararo  ekranlar  autentifikatsiyalashning  turli  sxemala- 
rini madadlaydi. Bu esa, tarmoq xavfsizligi ma’muriga o‘zining sha- 
roitiga qarab eng maqbul sxemani tanlash imkonini beradi.
198

---

Marshrutizator
stansiya 
stansiya
8.3-rasm. Parol bo‘yicha foydalanuvchini autentifikatsiyalash
sxemasi.