S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

"KRONA" kompleksi (10.9-rasm) quyidagi muolajalarni baja- rishga mo'ljallangan:

• 
  hozirgi kunda ma’lum barcha niqoblash vositalaridan foy- dalanuvchi radiozakladkalami aniqlash va lokalizatsiyalash. Z GGs gacha diapazonda ishlaydi (qo’shimcha konvertor bilan 18 GGs gacha). IMa'lumotlami uzatuvchi raqamli капа 11 arm va axborotni ra- diokanal bo’yicha uzatuvchi yashirin videokameralarni avtomatik tarzda aniqlash imkoniyatiga ega. Mavjud dasturiy ta’minot radio- zakladkalarni yuqori darajada ishonchlilikda aniqlashga imkon beradi;
  
• 
  himoyalanuvchi obyektdagi elektromagnit ahvolni muttasil monitoringlash. Dasturiy ta’minot yangi yoki ma’lum signallar para- metrlarini qidirish va baholash, chastota diapazonini nazoratlash, qayd etilgan chastotalami nazoratlash va h. masalalarini yechishga imkon beradi.
  

"KRONA Pro" kompleksi ko‘p kanalli kompleks bo‘lib, radio- nurlanuvchi vositalami aniqlashda va radiomonitoringni amalga oshirishda qo’llaniladi. Nazorat diapazoni 10..3000 MGs (qo'shim- cha konvertor bilan 18000 MGs gacha). Ushbu kompleks yashirin radiouzatuvchi radiokameralami, ma’lumotlami uzatuvchi raqamli kanallami avtomatik tarzda aniqlaydi. O’matilgan joyni topish aniq- ligi 10 sm gacha, avtonom ta’minot 2 soatgacha. Kompleks axbo­rotni ruxisatsiz oluvchi vositalami aniqlash imkoniyatiga ega.

7. 
   rasm. "KRONA" rusumli avtomatlashtirilgan qidiruv
   

kompleksi.

Yuqorida ko‘rilgan avtomatlashtirilgan qidiruv komplekslari standart kompyuterlarda va oddiy ko‘chmas skanerlovchi priyom- niklar asosida qurilgan. Maxsus qidiruv dasturiy - apparat vositalar alohida guruhga ajratiladi. Masalan, RK855-S, ScanbockSelectPlus, OSCOROSC-5000 Deluxe (10 10-rasm).

7. 
   rasm. OSCOR OSC-5000 DeLuxe rusumli maxsus
   avtomatlashtirilgan qidiruv kompleksi.
   

Ular radiozakladkalami avtomatik tarzda qidirishga moijallan- gan. Komplekslar tarkibida maxsus skanerlovchi priyomnik, mikro- protsessor va test akustik signal generatori yoki tovushsiz korrelya- tor mavjud. Bunday komplekslarning asosiy xarakteristikasi - unumdorlik, ya’ni aniqlangan signalni radiozakladka signallari sinfiga taalluqli ekanligiga sarflangan vaqtni inobatga olgan holda radiodiapazonni tahlillash tezligi.

Nazorat savollari:

1. 
   Elektromagnit nurlanish indikatorining ishlash sxemasini tushuntirib bering.
   
2. 
   Radiochastotomerlaming ishlash rejimlarini tushuntirib be­ring.
   
3. 
   Skanerlovchi qurilmalaming axborot sirqib chiqishidan hi- moyalashdagi ahamiyati.
   
4. 
   Shaxsiy kompyuterlar asosida qurilgan avtomatlashtirilgan qidiruv kompleksi.
   

3. 
   Obyektlarni injener himoyaiash va texnik qoriiqlash
   

Axborot manbalarini fizik himoyaiash tizimi niyati buzuqning himoyalanuvchi axborot manbalariga suqilib kirishini oldini oluvchi hamda tabiiy ofatdan. awalo yong‘indan, ogohlantiruvchi vositalar- ni o‘z ichiga oladi.

Injener konstmksiyalar tahdid manbalarini axborot manbalari tomon harakati (tarqalishi) yo'lida ushlab qoluvchi to‘siqlami yara- tadi. Ammo axborotni himoyalashni ta’minlash uchun tahdidlarni niyati buzuqning va tabiiy ofatning himoyalanuvchi axborotli man- baga ta’siridan oldin neytrallash zarur. Buning uchun tahdid neyt- rallash vositalari tomonidan aniqlanishi va oldi olimshi zarur. Bu masalalar axborot manbalarini texnik qo ‘riqlash vositalari tomoni­dan hal etiladi.

Axborotga tahdidlaming turlari va ro‘y berishi vaqtining no- aniqligi, axborotni himoyalovchi vositalarning ko‘p sonliligi va turli - tumanligi, favqulot vaziyatlardagi vaqtning tanqisligi, axborotni fizik himoyaiash vositalarini boshqarishga yuqori talablar qo‘yadi.

Boshqarish quyidagilarni ta’minlashi lozim:

• axborotni himoyalashning umumiy prinsiplarini amalga oshirish;

• 
  axborotni fizik himoyalash tizimim va uni sirqib chiqishidan himoyalash tizimini yagona doirada ishlashini muvofiqlashtirish;
  
• 
  axborotni himoyalash bo‘yicha operativ qaror qabul qilish;
  
• 
  himoya choralarining samaradorligini nazoratlash.
  

Fizik himoyalash tizimini boshqarish bo‘yicha me’yoriy hujjatlar axborotni himoyalash bo‘yicha yo‘riqnomalarda o‘z aksini topgan. Ammo yo'riqnomalarda barcha vaziyatlami hisobga olish mumkin emas. Fizik himoyalash tizimining vositalari vaqt tanqisligi sharoitida notipik vaziyatlar sodir bo4ganida to‘g‘ri xulosa qabul qilinishini ta’minlashi lozim.

Axborotni himoyalash uning samaradorligini nazoratlamasdan amalga oshirish mumkin bo‘lmaganligi sababli, boshqarish tizimi­ning muhim vazifasi - himoyalash bo‘yicha choralarni turli xil na- zoratlaslmi tashkil etish va amalga oshirishdir.

Fizik himoyalash tizimining tarkibi turli-tuman: oddiy qulfli yog‘och eshikdan to qo‘riqlashning avtomatlashtirilgan tizimigacha. Fizik himoyalash tizimmng umumlashtirilgan sxemasi 10.11-rasmda keltirilgan.

Obyektlarni injener himoyalash va texnik qo‘riqlash zaruriyati statistika orqali tasdiqlanadi, ya’ni suqilib kirishlarning 50% dan ko‘prog‘i xodimlar va mijozlar tomonidan erkin foydalaniladigan obyektlarga amalga oshirilsa, faqat 5 % kuchli qo‘riqlash rejimli obyektlarga amalga oshiriladi.

Niyati buzuqlarning suqilib kirishlari yashirincha, instrument yordamida yoki portlatish orqali injener konstruksiyalarini mexanik buzish bilan amalga oshirilishi mumkin. Ba’zi hollarda suqilib ki- rishlar qorovullami neytrallash bilan harbiy hujum ko‘rinishida amalga oshiriladi.

Axborotni injener himoyalashni quyidagilar ta’minlaydi:

• 
  niyati buzuqning va tabiiy ofatning axborot manbalariga (yoki qimmatbaho narsalarga) qarab harakat qilishrmumkin bo‘lgan yoMdagi tabiiy va sun’iy to‘ siqlar;
  
• 
  foydalanishni nazoratlovchi va boshqaruvchi tizimlaming to'suvchi qurilmalan.
  

7. 
   rasm. Axborot manbaim fizik himoyalash tizimming strukturasi.
   

Tabiiy to 'siqlarga tashkilot hududida yoki yonidagi yurish qi- yin l>o‘lgan joylar (zovurlar, jarlar, qoyalar, daryolar, quyuq o‘rmon va changalzor) taalluqli bo‘lib, ulardan chegaralar mustahkamligini kuchaytirishda foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Sun ’iy to ‘siqlar odamlar tomonidan yaratilib, tabiiy to‘siqlar- dan konstruksiyasi va niyati buzuq ta’siriga barqarorligi bilan jiddiy farqlanadi Ularga turli devorlar, qavatlararo pollar, shiplar, bino dera.zalari va h. taalluqli.

Barqarorligi eng past to‘siqlarga binolarning eshiklari va de- razalari, ayniqsa, binoning birinchi va oxirgi qavatlaridagi eshiklar va derazalar taalluqli. Eshiklar (darvozalar)ning mustahkamligi dar­ning qalinligiga, ishlatilgan material xiliga va konstruksiyasiga ham- da qulflarning ishonchligigabog‘liq.

Derazalar mexanik ta’sirga bardosh oyna va metall panjaralar yordamida mustaxkamlanadi.

Himoyaning oxirgi chegaralarini metall shkaflar, seyflar tash- kil etadi. Shu sababli darning mexanik mustaxkamligiga yuqori ta- lablar qo‘yiladi.

Metall shkaflar maxfiylik grifi yuqori boimagan hujjatlami, qiminatbaho narsalami, katta bo‘lmagan pul mablag‘ini saqlashga

moijallangan. Shkaflarning ishonchliligi faqat metalning pishiqli- giga va qulflaming maxfiyligiga bog‘liq.

Muhim hujjatlami, narsalarni, katta pul mablag‘ini saqlash uchun seyflar ishlatiladi. Seyflarga devorlari orasidagi bo‘shliqqa turli materiallar, masalan, beton birikmalari bilan to‘ldirilgan ikki qavatli metall shkaflar taalluqli.

Niyati buzuqlarning g‘ovlami va mexanik to‘siqlarni yengish- ga urinishlarini hamda yong‘inni aniqlash uchun turli fizik prinsip- larda qurilgan obyektlami qo ‘riqlovchi texnik vositalardan foydala- niladi.

7. 
   rasmda obyektlami qo‘riqlovchi texnik vositalar komp- leksining namunaviy strukturasi keltirilgan. Qo‘riqlaydigan xabar­lovchi (datchik) texnik qurilma bo‘lib, u unga niyati buzuq tomo- nidan mexanik kuch va maydon ta’sir qilganida, trevoga signalini shakllantiradi.
   

1 -xabarlovchi









Tovushli

xabarchi

| n - xabarlovchi У

r

i

I