S h. T. T o’qsonov, B. S. U m arov, S. D. A yrapetyan, G. A

Prezidentim iz tom onidan bayon etilgan O ’zbekistonda kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni q o ’llab - quvvatlash chora-tadbirlari
Statistik, moliyaviy va soliq hisobotlarini taqdim etish, soliq va majburiy to’lovlarini to’lash. ' 
ro’yxatga olish va ruhsat berish jarayonlarini amalga oshirish, xo’jalik sudlariga da'vo arizalari 
va tavsiyanomalar kiridsh bo’yicha elektron tizimini keng joriy etish ko’zda tutilgan.
Tasdiqlangan choralar 2012 yilning 1 avgustidan boshlab biznesni ro’yxatga olish paytdagi tartib -
qoidalar 2 barobar qisqartirish imkonini berdi.
Tadbirkorlik sub’ektlarining sud xarajatlari 2,5 barobar qisqartirildi.
>-----------------------------------------------------------------------------------
Ro’yxatdan o’tishdan avval birlamchi ustav jamg’armasini shakllantirish bo’yicha talab bekor 
qilindi.
2012 yilda ruhsat berishga oid 80 tartib-qoida. shuningdek, litsenziyalanadigan faoliyat turlarining 
15 tasi bekor qilindi.
29

---

г
| Moliyaviy hisobotlarni topshirishning shakllari va davriyligi 1,5 barobar qisqartirildi.
\
2013 yilining 1 yanvaridan boshlab 65 ta statistik hisobot shakli va 6 ta soliq hisoboti shaklini 
I bekor qilish, ularni topshirish davriyligini 2 barobardan ziyod qisqartirish haqida qaror qabul 
| qilindi.
Yangi korxonani tashkil etish, uni davlat ro’yxatidan
o ’tkazish va litsenziya olish tartibi
Yangi korxonani tashkil etish bir necha bosqichdan iborat. Ushbu bosqichlaming 
ketma-ketligi:
- 
T a’sischilar tarkibini aniqlash va ta’sis hujjatlarini ishlab chiqish;
- 
Korxonani tashkil etish va uning faoliyati haqida ta’sischilar tomonidan 
shartnoma tuzish;
- 
Korxona nizomini tasdiqlash va bayonnomani rasmiylashtirish;
- 
Bankda vaqtincha hisob raqamini ochish;
- 
Korxonani ro’yxatdan o ’tkazish;
- 
Davlat reestriga kiritish uchun korxona haqidagi ma’lumotlarni tayyorlash;
- 
Korxona ishtirokchilari omonatlarini batikka to’la kiritish;
- 
Bankda doirniy hisob raqamini ochish;
- 
Korxonani tuman soliq inspeksiyasida ro’yxatdan o'tkazish;
- 
Dumaloq muhr va burchakli shtamp tayyorlashga ruhsatnoma olish va ularni 
tayyorlash.
Yangi korxonani tashkil qilishda ta’sischilar tarkibi belgilanib, ta’sis hujjatlari, ya’ni 
korxona Nizomi, korxonani tashkil etish haqidagi ta’sischilar shartnomasi va boshqa 
m e’yoriy hujjatlar ishlab chiqiladi. Shu bilan bir qatorda korxona rahbari va taftish 
komissiyasi raisini tayinlash haqida ishtirokchilar majlisining 1-sonli bayonnomasi 
rasiniylashtiriladi. S o’ngra bankda vaqtinchalik hisob raqami ochiladi. Bu hisob raqamiga 
korxona ro ’yxatdan o’tgandan keyin 30 kun ichida Nizom kapitalining 50 foizi kelib 
tushishi lozim. Keyin korxona ta’sis etilgan joyidagi mahalliy hukumat idoralari 
tomonidan davlat ro’yxatidan o’tadi.
Birja, ayditorlik firmalari va chet el sarmoyasiga ega bo’lgan korxonalar esa 
O ’zbekistan Respublikasi Adliya vazirligida ro’yxatdan o ’tadi.
Korxonani davlat ro’yxatidan o ’tkazish uchun ro’yxatdan o’tkazuvchi vakolatli 
organlarga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:
- korxonani ro’yxatdan o ’tkazish to’g’risida ta’sischilaming arizasi;
- notarial idoralari tomonidan tasdiqlangan ikki nusxadagi ta’sis hujjatlari (korxona 
Nizomi, korxonaning ta’sis shartnomasi);
- korxona manzilini tasdiqlovchi hujjat;
- davlat bojini to’laganligi to 'g ’risida bankdan berilgan hujjat;
30

---

- hokim iyatning vakolatli organlari tom onidan korxonaning nom lanishi to ’g ’risida 
berilgan guvohnoma;
- m uhr va tam g’aning uch nusxadagi nam unasi.
Yangi korxonani tashkil etishda qonun tom onidan belgilangan tartibning buzilishi 
yoki uning ta ’sis hujjatlarining qonun talablariga mos kelm asligi davlat ro ’yxatidan 
o ’tkazishni rad etilishiga olib keladi. Korxonani davlat ro ’yxatidan o ’tkazishni rad etish 
sabablari asoslanm agan yoki korxonani ro ’yxatdan o ’tkazish belgilangan m uddatlarda 
amalga oshirilmasa, sudga m urojaat etish m um kin. K orxona m ahalliy hokim iyat va 
boshqaruv idoralariga zarur hujjatlarni ilova qilib, ariza topshirgan paytdan boshlab, 
uzo g ’i bilan 7 ish kunidan 30 ish kunigacha b o ’lgan m uddatda davlat ro ’yxatidan 
o ’tkazilishi kerak. 
K orxonaning 
davlat r o ’yxatidan 
o ’tkazilganligi 
to ’g ’risidagi 
m a’lum otlar O ’zbekiston R espublikasi yagona davlat reestriga kiritish uchun 10 kun 
m uddat ichida D avlat statistika q o ’m itasiga xabar qilinadi. K orxona davlat ro ’yxatidan 
o ’tkazilgan kundan boshlab tashkil etilgan hisoblanadi. D avlat ro ’yxatidan o ’tkazilgan 
korxonaga: hokim iyatning korxonani davlat ro ’yxatidan o ’tkazilganligi to ’g ’risidagi 
qaroridan k o ’chirma nusxasi, hokim iyat ro ’yxatidan o ’tkazilgan va tasdiqlangan korxona 
Nizomi ham da korxonaning ro ’yxatdan o ’tkazilganligi to ’g ’risidagi davlat orderi 
topshiriladi.
D avlat ro ’yxatidan o ’tkazilgandan va tadbirkorlik faoliyatiga ryxsat etilgandan 
so ’ng korxona rahbariyati:
- dum aloq m uhr va tam g ’aga buyurtm a berishi;
- bankda hisob varag’i ochishi;
- soliq inspeksiyasidan ro ’yxatdan o ’tkazishi;
- aholini ijtimoiy him oyalash fondidan ro ’yxatdan o ’tkazishi;
- bandlik m arkazidan ro ’yxatdan o ’tkazishi kerak.
D um aloq muhr va tam g ’ani tayyorlatishga buyurtm a berishdan oldin korxona 
rahbari korxona joylashgan tum andagi ichki ishlar b o ’lim iga, korxonaning ro ’yxatdan 
o ’tkazilganligi haqidagi hokim iyat qaroridan k o ’chirm a, hokim iyat tasdiqlagan ikki 
nusxadagi m uhr va tam g’a chizm alarini taqdim etishi kerak.
Ichki ishlar b o ’lim i ruxsatni alohida xat k o ’rinishida beradi. C hizm alar esa kerakli 
yozuvlar bilan m a’qullanadi va m uhr bilan tasdiqlanadi.
B ankda hisob raqam i ochish uchun quyidagi xujjatlar taqdim etiladi:
- korxona rahbarining arizasi;
- hokim iyat tasdiqlagan ta ’sis hujjatlari;
- notarius tasdiqlagan im zo nam unalari;
- m uhr va tam g’a bilan tasdiqlangan kartochkalar;
- hokim iyatning m ahalliy kengashi korxonani davlat ro ’yxatidan o ’tkazilganligi 
haqidagi qaroridan k o ’chirm a yoki notarius tasdiqlagan m a ’lum otnom a;
- soliq organidan ro ’yxatdan o ’tganligi haqidagi m a’lumotnom a.
Shundan so ’ng bank m uassasasi arizachiga hisob raqam i ochadi, uning raqam ini 
korxona N izom ining asl nusxasiga yozadi va bosh hisobchining im zosi q o ’yilib,
31

---

b an k n in g gerbli m uhri bosiladi. D avlat ro ’yxatidan o ’tgandan keyin barcha tabdirkorlik 
su b ’ektlari soliq organiga ro ’yxat (identifikasiya) raqami olish uchun davlat ro ’yxatidan 
o ’tgan vaqtdan e ’tiboran 10 kun m obaynida m urojaat qilishlari lozim . Soliq to ’lovchining 
id en tifik asiy a raqam i soliq to ’lovchilarga, yuridik shaxslarga soliq organi tom onidan 
x o ’jalik yurituvchi su b ’ektlam i ro ’yxatdan o ’tish shaklini to ’ldirgan m a ’lum otlar asosida 
beriladi. D av lat soliq inspeksiyasida tadbirkorlik sub’ektlarini r o ’yxatdan o ’tkazish bir 
m arta am alga oshiriladi va tadbirkorlik faoliyatini to ’xtashi m unosabati bilangina bekor 
q ilinadi. T adbirkorlik su b ’ektlari o ’z identifikasiya raqam ini O ’zbekiston Respublikasi 
Soliq K odeksiga m uvofiq q o ’llaniladigan barcha hujjatlarda k o ’rsatishi shart. Yangi 
korx o n an i tashkil etishning yakunlovchi bosqichida ishtirokchilar o ’z om onatlarini 
to T alig ich a kiritadi (ro ’yxatdan o ’tgandan keyin bir yildan kechikm aslik kerak), bankda 
doim iy hisob raqam ini ochadi, korxona tum an soliq inspeksiyasida r o ’yxatga olinadi, 
o ’zining dum aloq muhri va burchakli shtam piga ega b o ’ladi. Shu vaqtdan boshlab 
k o rx o n a m ustaqil yuridik shaxs sifatida faoliyat k o ’rsata boshlaydi.
A g ar korxona aksiyadorlik jam iyati sifatida shakllanayotgan b o ’lsa, uning 
ta'sisch ilari aksiyalam i sotib olish uchun unga obuna b o ’lishi lozim. A ksiyalam i sotib 
olish uchun obuna ochiq b o ’lganda ta ’sischilar kelajakda aksiyalarga obuna b o ’lish 
h aq id a xab am o m a chiqaradi. H abam om ada aksiyadorlik jam iyatining predm eti, m aqsadi 
va m uddati, ta ’sis m ajlisining vaqti, N izom ja m g ’arm asining hajm i, aksiyalam ing 
m iqdori va turi, ulam ing qiym ati, aksiyalarga yozilish m uddati va boshqa m a’lum otlar 
k o ’rsatilgan b o ’ladi. A ksiyaga obuna b o ’lganlar ta ’sis m ajlisi b o ’lgan kuniga qadar 
aksiyalar qiym atining 30% ini kiritishi lozim . A gar aksiyalar ta ’sischilar o ’rtasida 
b o ’linadigan b o ’lsa, badal m iqdori 50% dan kam b o ’lm asligi lozim . A ksiyador barcha 
ak siy alam i 
aksiyadorlik jam iyatini 
ro ’yxatdan 
o ’tkazgandan 
so ’ng 
bir 
yildan 
k echiktirm asdan sotib olishi lozim.
K eyin ta ’sis m ajlisi o ’tkaziladi. U quyidagi m asalalam i hal etishi kerak:
- aksiyadorlik jam iyatini tuzish;
- aksiyadorlik jam iyati nizom ini tasdiqlash;
- aksiyalarga obuna tugagandan so ’ng nizom ja m g ’armasi m iqdorini atiiqlash;
- aksiyadorlik jam iyati boshqaruv organini saylash;
-jam iy atin in g faoliyat y o ’nalishlarini belgilash va boshqalar.
T a ’sis majlisi m uvaffaqiyatli o ’tkazilgandan keyin yangi tashkil qilingan 
aksiyadorlik jam iyati ro ’yxatdan o ’tkaziladi va ro ’yxatdan o ’tkazilgan jam iyat o ’z 
faoliyatini yuritishga kirishadi.
L itsenziya beruvchi organlar jad v ald a keltirilgan.
T adbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bilan shug’ulllanish uchun davlat tom onidan 
vakil qilingan organlardan litsenziya olgandan keyingina ijozat beriladi.
32

---