S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

shubha, gumonlami paydo qilishi mumkin. Masalan, korxona iqtisodiy jihatdan juda
baquwat bo‘lsa, korxona daromadlaridan xabardor bo‘lgan har bir xodim (ishchi)
o ‘zini ekspluatatsiya obyekti deb hisoblaydi.
Sotsiologlar va iqtisodchilaming quyidagi qiziqarli kuzatishlariga bir e ’tibor
140

---

qilaylik. Xodimlarning ishga bo'lgan munosabatida mehnatni m e’yorlashtirish katta
ijtimoiy-psixologik ta’sir o ‘tkazadi.
Korxonada oylik maosh haqidagi har qanday ma’lumot xodirnlardan uchta
muhim fikm i shakllantiradi.
a ) oylik maoshni to'lash masalasida xodimlarda yashirilgan sirlar yo‘q;
b)
oylik maosh masalalariga korxonada katta e ’tibor berishadi;
c ) oylik maosh haqiqiy mutaxassislar tomonidan o'z vaqtida berib boriladi.
1 1 .3 . Ijtim oiy-qiyosiy m otiv (k o ‘rinish) va mehnatni rag‘batlantirish
Mehnat faoliyatining ijtisoiy-qiyosiy ko'rinishi - mehnat faolligiga bo'lgan stimul
(rag‘bat) hisoblanadi.
Kishilar mehnat faoliyatining subyektlari sifatida doimo bir-birlarining oylik
maoshlari bilan qiziqadilar, ko'pincha bu haqda yaxshigina ma’lumotlarga ega bo'ladilar.
Nafaqat alohida shaxslar, balki butun-butun guruhlar bir-birlarining oylik
maoshlari bilan qiziqadilar; his-hayajonlarga to ‘la muhokamalar, bahslar ularning
xulq-atvoriga ham qattiq ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bu fakt sotsiologik tadqiqotlar
tomonidan ham tasdiqlangan.
M uam moning murakkabligi shundaki, taqsimlash psixologiyasi har doim ham
hamma uchun bir xil boMavermaydi. U ratsional yoki noratsional bo‘lishi mumkin.
Uning asosiy tomonlari quyidagicha:
® haqiqiy mehnat qilib topilgan pullami qabul qiimaslik, hatto, ulardan voz
kechish, m a’muriyatning taqsimlash qarorlariga ishonch bildiradi;