S. E. Tsareva yosh maktab o‘quvchilarining o‘quv faoliyatini shakllantirishga yo‘llangan matn muammolarini yechishga o‘rgatish

haqiqiyligi"va" ta'lim faoliyatini shakllantirish.

S.L. Rubinshteyn [101, p. 703] deb yozgan edi: “O‘rganishning ikki turi, aniqrog‘i, o‘rganishning ikki yo‘li mavjud bo‘lib, ular natijasida inson yangi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ladi. Ulardan biri bu bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirishni bevosita maqsad qilib olishga qaratilgan. Ikkinchisi esa boshqa maqsadlarni amalga oshirish orqali ushbu bilim va ko'nikmalarni egallashga olib keladi. Ikkinchi holda o'qitish mustaqil faoliyat emas, balki u o'z ichiga olgan boshqa faoliyatning tarkibiy qismi va natijasi sifatida amalga oshiriladigan jarayondir. Ushbu o'rganish usullaridan birinchisi aslida UD. Ushbu turdagi faoliyatning boshqalardan asosiy farqi, S.L. Rubinshteyn - o'z maqsadiga.

• 
  yuqoridagi qoida UD ning asosiy belgisini ko'rsatadi va
  

Ya'ni: UD ning bevosita maqsadi bilim va ko'nikmalarni egallashdir.

• 
  ilmiy adabiyotlarda UD tushunchasini aniqlashga turlicha yondashuvlar mavjud. S.L.ning qarashlari. UD kontseptsiyasi bo'yicha Rubinshteyn D.B.ning asarlarida ishlab chiqilgan. Elkonina, V.V. Davydova, A.K. Markova, V.V. Repkin va boshqalar.
  

o'n

UD tayoqchasi, 60-yillarning boshlarida D.B. Elkonin [131, p. 45]: “O‘quv faoliyati yo‘naltirilgan faoliyat bo‘lib, uning mazmuni ilmiy tushunchalar sohasida umumlashtirilgan harakat usullarini o‘zlashtirishga ega.…Ilmiy tushunchalarni o'zlashtirish sodir bo'ladigan o'quv faoliyatining natijasi o'quvchining o'zida, uning rivojlanishida o'zgarishdir.…".

I.S. Yakimanskaya [133, p. 19] SD ga quyidagi ta’rifni beradi: “O‘quv faoliyati – bu harakatlar tizimi (aqliy va amaliy), uning amalga oshirilishi bilimlarni o‘zlashtirish, ko‘nikma va malakalarni egallash, ularni turli masalalarni yechishda qo‘llashni ta’minlaydi”. Garchi muallif UDni tushunishda D.B kontseptsiyasini qabul qilishini qayta-qayta ta'kidlagan bo'lsa ham. Elkonina, V.V. Davydova, A.K. Markova va boshqalar, uning ta'rifida ikkinchisining UDga yondashuvini belgilaydigan eng muhim aloqa yo'q, ya'ni: faoliyat sub'ektining maqsadiga ko'rsatma yo'q.

• 
  Psixologik va pedagogik adabiyotlarda UD ma'nosida "o'qitish" atamasi tez-tez ishlatiladi (N.A.Menchinskaya, P.I.Pidkasisty, T.I.Shamova va boshqalar). USTIDA. Menchinskaya [115, s. 430] ta'limga quyidagicha ta'rif beradi: "O'rganish - bu ijtimoiy tarixiy tajribani turli shakllarda o'zlashtirish bilan tavsiflangan inson faoliyati turi: bilim, ko'nikma, bilish usullari yoki usullari shaklida va olingan bilimlarni yangi muammolarni hal qilishda qo'llash. (nazariy va amaliy) muammolar; xulq-atvor kodeksi shaklida. Bu erda o'qitish deganda, umuman olganda, inson faoliyatining barcha turlarida uchraydigan ijtimoiy tajribani shaxs tomonidan o'zlashtirish tushuniladi. SDni shakllantirishga qaratilgan o'qitish metodikasini qurish uchun faqat ushbu faoliyatning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi bunday ta'rifga tayanish mumkin.
  

• 
  Aks holda, shakllanish mavzusi noaniq bo'lib qoladi. UD ning o'ziga xosligi ko'proq S.L. asarlarida aks ettirilgan. Rubinshteyn -
  

kuni, D.B. Elkonina, V.V. Davydova, A.A. Markova va boshqalar.Shuning uchun biz LE haqida quyidagi tushunchaga amal qilamiz:

SD - fanning shunday faoliyatiki, unda bilimlarni (dunyo haqida, inson haqida, o'zi haqida, matematika, son va boshqalar haqida) egallash, ko'nikma va malakalarni egallash, bilim olish usullarini o'zlashtirish asosiy hisoblanadi. va ongli maqsad mavzusi.

• 
  Pedagogik adabiyotlarda UD muammosiga kam to'xtalib o'tadi.^∗Ko'pincha didaktistlar UDni alohida e'tiborga molik mavzu sifatida ajratmaydilar va "o'quv faoliyati" atamasi ma'noda qo'llaniladi.
  

o'quv jarayonida o'quvchilarning ayrim faolligi [32] yoki

• 
  Bayonot 1985 yildagi holatga ishora qiladi.
  

o'n bir

o'quv jarayoni bilan aniqlangan (masalan, ishda: S.P. Baranov.

O'quv jarayonining mohiyati. - M .: Ta'lim, 1981).

UDni psixologik tushunishga yaqin bo'lib, T.I asarlarida ta'limotning talqini. Shamova. [125, b. 19-20]

• 
  So'nggi paytlarda maktab oldida turgan o'tkir muammo - o'quvchilarni bilim olishga o'rgatish munosabati bilan o'qituvchilarning maktab o'quvchilarining bilim yutuqlariga e'tibori ortdi. Asarlarda [3, 85 va boshqalar] SD o'quv-tarbiyaviy ish ko'nikmalari va qobiliyatlari yig'indisi sifatida tavsiflanadi. Bu boradagi izlanishlar zamonaviy maktabda ham ta’lim sifatini, ham ta’lim sifatini oshirishda g‘oyat muhim ahamiyatga ega. Biroq, ko'nikma va qobiliyatlarni sanab o'tishda mualliflar har doim ham amalga oshirish sharoitida ularning o'ziga xos xususiyatlarini ko'rsatmaydi.
  
• 
  ularning yordami aslida UD. Demak, har qanday faoliyat turini amalga oshirishda o‘z faoliyatining natijasi va borishini nazorat qilish, baholash qobiliyati muhim ahamiyatga ega. Biroq, masalan, amaliy masalani hal qilishning to'g'riligini nazorat qilish va baholash bir xil amaliy masala asosida amalga oshirilgan UD aktining borishi va natijalarini nazorat qilish va baholash bilan mos kelmaydi. Bu bizga LE o'quv ishlarining ko'nikmalari va qobiliyatlari yig'indisi bilan bir xil emas degan xulosaga kelishimizga imkon beradi.
  

Muayyan fanni o'qitishda kichik yoshdagi maktab o'quvchilarida SDni shakllantirish muammosini uslubiy hal qilish uchun SD ning tuzilishi masalasi printsipial ahamiyatga ega. D.B.ning so'zlariga ko'ra. Elkonin va V.V. Davydova - LE ning asosini o'quv vazifalari tashkil etadi, ularni tushunish LEni shakllantirishga qaratilgan muayyan fanni o'qitishning aniq metodologiyasini ishlab chiqish uchun zarurdir. Bizning tadqiqotimiz kontekstida "o'quv vazifasi" va "matnli vazifa" tushunchalari o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatish alohida ahamiyatga ega.

Keling, "o'quv vazifasi" tushunchasining mazmunini va uning LE ning boshqa tarkibiy qismlari bilan aloqasini tavsiflaymiz.

D.B. Elkonin [132, b. 12] shunday deb hisoblaydi: "Ta'lim vazifasining boshqa har qanday vazifalardan asosiy farqi shundaki, uning maqsadi va natijasi sub'ekt harakat qiladigan ob'ektlarni o'zgartirishdan emas, balki muayyan harakat usullarini o'zlashtirishdan iborat bo'lgan harakat qiluvchi ob'ektning o'zini o'zgartirishdir. . Xuddi shu qarashlarni V.V. Davydov [29], F.G. Bodanskiy [13], V.V. Repkin [99, 100] va boshqalar.

Ta'lim vazifalari "maqsadni belgilash, faoliyatning motivatsion tomoni" [59, b. 10] va shuning uchun o'rganish maqsadlari bilan chambarchas bog'liq. Ular ta'lim maqsadlariga erishish vositasi va yagona vosita sifatida ishlaydi [69]. Har bir o'quv vazifasi ta'lim maqsadlarini (yoki maqsadlarini) amalga oshirishga qaratilgan. Ammo o'quv maqsadlari o'qituvchiga beriladi. O'qituvchi nima uchun, qanday maqsadda ko'rib chiqilishini biladi (yoki bilishi kerak).
12

u yoki bu vazifa. Biroq, o'qitish sub'ekti ta'lim maqsadlarini qabul qilgandagina, ularga erishishga intilgan taqdirdagina vazifa tarbiyaviy ahamiyatga ega bo'ladi. O'qituvchi o'quvchilar oldiga qo'ymoqchi bo'lgan ta'lim vazifalari bilan o'quvchi hal qiladigan vazifalar o'rtasida ma'lum "qaychi" mavjud. Bunday nomuvofiqlik faktlari ko'plab psixologlarning (V.V.Davydov, E.I.Mashbits, V.V.Repkin va boshqalar) asarlarida qayd etilgan. Bundan tashqari, ba'zida hatto o'qituvchi darsga ma'lum bir vazifani kiritishning ta'lim maqsadlarini noto'g'ri va noaniq tasavvur qiladi (2-bandga qarang) va shuning uchun talabalar faoliyatining maqsadi amaliy natijaga - muammoning savoliga javob olishga o'tkaziladi. . Bu shuni anglatadiki, talabalar ta'lim muammosini emas, balki aniq amaliy masalani hal qiladilar. Bu holda faoliyat UD ning o'ziga xosligini yo'qotadi, garchi ba'zi ta'lim maqsadlariga erishish mumkin.

• 
  Psixologik-pedagogik adabiyotlarda “o‘quv vazifasi” atamasi bir necha ma’nolarda qo‘llaniladi: a) dars, o‘rganish yoki harakatning o‘quv maqsadi ma’nosida [42]; b) muayyan o‘quv fanini o‘qitish maqsadida o‘qituvchi tomonidan berilgan yoki o‘quv qo‘llanmalariga joylashtirilgan topshiriq (matematik, fizik, kimyoviy, intellektual va hokazo) ma’nosida [68, 101]; c) LGD komponentining qiymatida [29, 59]; d) darsni tayyorlash va o‘tkazishda o‘qituvchining o‘z oldiga qo‘yadigan didaktik maqsadi ma’nosida. [o'n sakkiz]
  

E.I. Mashbitz [68, p. 29], "o'quv vazifasi" atamasi yuqorida a), b), d) bandlarida berilgan uch xil toifadagi vazifalarga ishora qilish uchun ishlatilishini ta'kidlab, ta'lim "talabaga taqdim etilgan va unga erishishga qaratilgan har qanday vazifani" ko'rib chiqadi. ularning ta'lim maqsadlari". [O'sha yerda, p. 60] U bunday o‘quv vazifalarini UD komponentlari deb ataydi. O'quv vazifasini bunday tushunish bitta muhim kamchilikka ega: bu o'quvchilarning "o'quv maqsadlariga erishishga yo'naltirilganligi" haqida xabardorligini bildirmaydi. Va bunday xabardorliksiz, yuqorida aytib o'tilganidek, vazifa talaba EA ning tarkibiy qismi bo'lishi mumkin emas, chunki bu holda talabalarning faoliyati ta'lim emas.

"Matnli vazifa" va "o'quv vazifasi" tushunchalari o'rtasidagi bog'liqlik masalasini ko'rib chiqing.
“Matnli masala” tushunchasiga chuqur va to‘liq tavsif berishni o‘z oldimizga maqsad qilib qo‘ymagan holda (bu ishda bu atama matematika o‘qitish metodikasida umume’tirof etilgan ma’noda qo‘llanilgan), biz faqat bir nechta fikrlarga e’tibor qaratamiz.
Har bir matn topshirig'ida ma'lum bir vaziyat haqida ma'lumot va ushbu vaziyatning har qanday tarkibiy qismini miqdoriy baholash yoki mavjudligi yoki yo'qligini aniqlash talabi mavjud.
o'n uch

uning tarkibiy qismlari orasidagi qandaydir munosabat yoki bu munosabatning turini aniqlaydi yoki shartda ko'rsatilgan belgilarga ega bo'lgan biron bir ob'ektni qurish. Vazifa talabini bajarish turli maqsadlarga xizmat qilishi mumkin.

Masalan, quyidagi masalani olaylik: maktab oshxonasiga ikkita kolbada sut keltirildi, ulardan birida 40 litr, ikkinchisida 20 litr. Agar bir litr besh porsiyaga yetsa, qancha talaba nonushta uchun sut olishi mumkin?

Agar topshiriqda bufetda vujudga kelgan real vaziyat tasvirlangan bo‘lsa va vazifani shu bufet xodimi hal qilsa, u holda topshiriq talablarini bajarish uni hal etishning yakuniy maqsadi hisoblanadi. Yana bir narsa, agar muammo ikkinchi sinfda matematika darsiga kiritilgan bo'lsa. U ustida ishlashning maqsadi quyidagilar bo'lishi mumkin: