S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish
deganda sertifikatlashtirish tizimining 
qoidalariga muvofiq guvohnoma talabgoriga berilgan sertifikatlashtirishdan 
foydalanish imkoniyati tushuniladi .
Sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi
deb ushbu tizimning qoidalariga 
binoan faoliyat ko’rsatadigan, lekin tizimni boshqarish imkoniyatiga ega 
bo’lmagan sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi.
Sertifikatlashtirish tizimi a’zosi
deganda ushbu tizimning qoidalariga binoan 
faoliyat ko’rsatadigan va tizimni boshqarishda qatnashadigan sertifikatlashtirish 
idorasi tushuniladi.
Sertifikatlashtirish ikki xil bo’ladi:
1) majburiy ;
2) ixtiyoriy.
Mahsulotni u yoki bu sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashqi muhitga inson 
salomatlilitiga ta’siri asosiy mezon hisoblanadi.
Ixtiyoriy sertifikatlashtirish
deganda ishlab chiqaruvchi, sotuvchi yoki 
iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy tarzda o’tkaziladigan sertifikatlashtirish 
tushuniladi.
Hozirgi sharoitda tashqi mamlakatlar bilan savdoni, mamlakatlararo iqtisodiy 
aloqalari, mahsulotlarni ishlab chiqarilishini rejalashtirish doimo bozor qonunlari 
asosida iste’molchilarni talabini o’rganib borishni davlat miqiyosida amalga 
oshirish kerak. Ishlab chiqarish tovarlarga iste’molchining talabi bo’lmasa bu 
tovarlarni yaratish ularni ishlab chiqarishga tadbik etish yangi tovarlarni sifat 
178

---

ko’rsatkichlarini yaxshilash to’g’risidagi ilmiy nazorat va ishlab chiqarish 
tamoyillarini bir vaqtda amalga oshirish kerak bo’ladi. Hozirda xalqaro mehnat 
bozorida resurslar taqsimoti va ko’p rivojlangan davlaptlarda ishlab chiqarish 
tovarlarni yuqori sifat ko’rsatkichlariga ega ekanligi bu dunyo miqyosida texnika 
texnologiyani rivojiga yangi-yangi uskunalarni yaratishga ishlab chiqarish 
tovarlarni raqobatini oshirishga olib bormoqda. Shu borada rivojlangan 
mamlakatlar zamonaviy uskunalar bilan o’zlarining ishlab korxonalarining 
yangidan ta’min etilish shu davlatlarda mahsulotlarni ishlab chiqarish potensiali 
oshib borichiga olib kelmoqda.
Normativ texnik hujjatlarda GOST mahsulotlari sifat ko’rsatkichlarni 
boshqarish deb ishlab chiqarishda texnika texnologiya bilan ta’min etilishi. 
Mahsulotlarni sifat ko’rsatkichlari ishlab chiqarishga kiritishda ,ishlab chiqarish 
davrida ish uskunalarini ekspluatastiya potensiali ta’min etishdagi iste’molchilar 
talabini doimo qondirishda sifat ko’rsatkichlarini boshqarish ma’lum tomonga 
yo’naltirish uchun qilinadigan barcha ishlar va ishlab chiqarish uchun ta’sir 
etadigan barcha faktorlar mahsulotlarni sifat ko’rsatkichlarini ta’minlashda asosiy 
omil hisoblanadi. Ishlab chiqarish potensialini boshqarishda sifatli mahsulotlarni 
yaratishda 4 ta faktor katta rol’ o’ynaydi.
-Ishlab chiqarishdan oldingi davrni proektlash ya’ni loyihalash davri 
deyiladi;
-Mahsulotlarni ishlab chiqarish davri;
-Mahsulotlarni etkazish davri;
-Mahsulotlardan foydalanish ya’ni iste’mol davri.
1-davrda. Ishlab chiqarishga kerak bo’lgan mahsulotlarni rejalashtirish 
davrida shunga o’xshash mahsulotlarni o’rganish orqali yangi mahsulotlarni sarf 
ko’rsatkichlarini yuqori darajaga etkazishni ta’minlovchi omillarni o’ylab topish 
lozim. Bozor iqtisodiyotining asosiy qonuni esa talab va taklif bo’lgani uchun har 
bir ishlab chiqarilgan tovarga iste’molchilarni qo’ygan talabi katta ahamiyatga ega. 
Shuning uchun bozor sharoitida iste’molchilarni talabi davriga nisbatan ishlab 
chiqarish korxonalariga doimo yangi taklif beriladi.Shu sababli tovarlarning sifat 
ko’rsatkichlari doimo yaxshilanib borishligi va ularning bozor sharoitida 
raqobatdoshligi oshib boradi.Shuning uchun xalq xojaligida yangi turdagi 
sigmentlar bunyod etiladi. Ishlab chiqarilayotgan tovarlarning sifatlari yaxshilanib 
ularga bo’lgan talab ortadi. Shuning uchun bozor sharoitida ishlab chiqarish 
strukturasi bilan iste’molchilar orasida doimo raqobat sodir bo’ladi. Shuning uchun 
bozor sharoitida ishlab chiqarishdagi korxonalarga mahsulotni ishlab chiqarish 
davrida ularning sifatiga qo’yiladigan talablar doimo o’zgaruvchan bo’ladi. 
Shuning uchun tayyorlangan mahsulotning sifatini har tomonlama tahlil qilib 
ularning iqtisodiy barqarorligini chiqarilayotgan mahsulotning miqdori, ularning 
potensialiga ya’ni korxona uskunalariga, quvvatiga, xom-ashyo sifatiga bog’liq. 
Shuning uchun mahsulotlarning sifatini boshqarish yangi assartimentidagi 
mahsulotlarini yaratish ishlab chiqarishni rivojlantirishga texnologiyalarni 
yaratishga asosiy omil bo’ladi.
Mahsulot sifati uning ma’lum ehtiyojlarini qondirish uchun yaroqliligini 
belgilab beradigan xususiyatlar yig’indisidir. Mahsulot sifati uning barcha 
179

---

xususiyatlarini emas, balki mahsulotning ma’lum ehtiyojlarini qondira olish 
imkoniyatlari bilan bog’liq xususiyatlarni o’z ichiga oladi. Mahsulot sifatini 
boshqarish deganda, mahsulotni ishlab chiqarish va iste’mol qilishda uning sifatini 
zarur darajasini belgilash tayinlash va sifatini muntazam nazorat qilish hamda unga 
ta’sir qiluvchi shart sharoit va omillarni sobitlik bilan ta’sir ettirish orqali amalga 
oshiriladi.