S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Mahsulot sifatini boshqarish
deganda mahsulotni loyihalashda, uni ishlab 
chiqarishda va ekspulutasiya qilishda yoki undan foydalanishda uning zaruriy sifat 
darajasini belgilash ta’minlash va saqlash tushuniladi. Bu ish sifatini sistemik 
ravishda nazorat qilib turish va mahsulot sifatiga ta’sir qiluvchi sharoitlar va 
omillarga maqsadga muvoffiq tarzda ta’sir ko’rsatishi yo’li bilan amalga oshiriladi. 
Mahsulotlar uchun belgilangan normativ texnik hujjatlar asosida ularga 
qo’yiladigan asosiy talablarga bunyod etilishi kerak. Bozor iqtisodiyotining asosiy 
qonuni talab va taklif bo’lganligi uchun har bir ishlab chiqarilgan tovarga 
iste’molchining qo’ygan talabi katta ahamiyatga ega. Shuning uchun bozor 
iqtisodiyoti sharoitida iste’molchining talabi davrlariga nisbatan doimo 
o’zgaruvchan bo’lganligi uchun ishlab chiqarish korxonalariga doimo yangi 
takliflar beriladi. Shu sababli tovarlarning sifat ko’rsatkichlari doimo yaxshilanib 
borishligi va ularni bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobatbardoshligi oshib boradi. 
Mahsulot sifatini oshirishning muhim omillaridan biri bu rag’batlantirish va 
planlashtirishdir.
Mahsulot sifatini planlashtirishnmng ma’nosi shuki, xalq xo’jaligini muayyan 
tarmoqlar va korxonalarni rivojlantirish planlarini mahsulot sifatini yashlash 
vazifalari ko’zda tutilgan hamda ushbu vazifalar bajarilishi uchun kerak bo’lgan 
muddatlar belgilanishi zarur. Mahsulot sifatini planli ravishda oshirishda 
standartlar katta ahamiyatga ega. Korxona birlashmalarning sifatni boshqarishning 
avtomatlashtirilgan tub sistemalarning joriy etilishi asosiy maqsadga mehnatni 
nuqsonsiz tashkil etishga asoslangan. Bu sistema mehnatni baholashda 
kavalimetriya metodlaridan foydalanishni ko’zda tutadi. Ishchi yoki jamoat 
mehnatni baholangandan so’ng ko’rsatkichlar analiz qilinadi va kamchiliklarni 
yo’qotish choralari ko’riladi. U vaqtida ko’rsatkichlar ishchi yoki jamoatchilikni 
183

---

iqtisodiy rag’batlantirishda asos qilib olinadi. Sifat koeffisienti deb ataluvchi bu 
ko’rsatkich o’zaro va jamoatlararo musobatlarni uyushtirish g’oliblarni 
aniqlashtirshda asosiy ko’rsatkich deb qabul qidinadi. Bu koeffisientlar orqali 
ishlab chiqarish davrida ularning sifatiga qo’yiladigan talablar doim o’zgaruvchan 
bo’ladi. Shuning uchun tayyorlangan mahsulotning sifati har tomonlama tahlil 
qilib ularning iqtisodiy barqarorligini chiqarilayotgan mahsulotni miqdori, 
ularnmng potensialiga ya’ni korxona uskunalariga, quvvatiga, xom-ashyo sifatiga 
bog’liq. Shuning uchun mahsulotlarning sifatini boshqarish yangi assortimentdagi 
mahsulotlarni yaratish ishlab chiqarishni rivojlantirishga texnologiyalarni 
yaratishga asosiy omil bo’ladi.