S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Ajab qoziyi, kohili, johile,
Bo'lib omiylik «ilmi»ga komile.
Aning ko'ksini chok qilsang, hama,
G'ilu g'ishtini pok qilsang, hama.
Adamdur, alif anda ко ‘p izlama,
Bu narxami qozi debon sizlama...
Maxmur Muhammad Rajabning tashqi ko‘rinishini ham siyratiga 
(ichki dunyosiga) mos qilib tasvirlaydi. Uning kelbatini Mozandaron 
deviga o'xshatadi, ikki oyog‘ini Jayhun bilan Sayhun daiyolariga ko‘prik 
qilsa bo'ladi, deydi. Terakday beo'xshov bo'yi, ola ko‘zlari, savatday 
haybatli sallasi odamlarda hayrat uyg'otishini eslatadi:
Buzub jumla darvozani sallasi,
Eshiklami vayron qilur kallasi.
«G‘azali Qozi Muhammad Rajabi Avj dar borai xud» monolog- 
g‘azaldir. Unda Avjning o'zi o'z qilmishlari haqida tilga kiradi.
Maxmuming ijodkorlar hamda el orasida mashhur bo‘lib ketgan 
she’rlaridan bid «Hapalak» radifli she’ridir. Hapalak shoiming volidasi 
tavallud topgan qishloqning nomi bo'lib, u bu qishloqning ayanchli 
ahvoli, xalqining ocharchilik va qiyinchilik tufayli tortayotgan 
azoblaridan qattiq iztirob chekkan. «Hapalak» g'azali qishloqning o‘sha 
vaqtdagi ahvolidan amir Umarxonni voqif qilish, iloji boricha, uning 
moddiy yordamiga erishish istagi bilan yozilgan. Asarni hapalakliklar 
nomidan hukmdorga yozilgan arznoma desa bo‘ladi. G‘azal tilining, 
badiiy vositalarining jozibador, ta’sirii bo‘lishidan tashqari, mavzuning 
hayotiy lavhalar asosida yoritilganligi bilan ham ajraiib turadi. Maxmur 
Hapalakning real tasviri orqali o‘sha davidagi qishloqlaming xarob ahvoli 
va unda istiqomat qiluvchi fuqarolaming qashshoqligmi umumlashtiigan. 
Shu ma’noda, «Hapalak» she’d o'zbek adabiyotida yaratilgan nodir 
asarlardan sanaladi. XIX asming II yarmida yashab, ijod etgan Muqimiy, 
Nodim kabi mashhur shoirlar unga tazmin muxammaslar yozganlar.