S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Ishq ofatidin dushti maning boshima savdo,
Majnun kibi har yon gezaram dasht ila sahro.

---

Dun-кип ishim о ‘Idi meni har erda alolo,
Olam ко ‘runur ко ‘zima bir shahpari anqo,
Munis myenga g ‘am, dardi balo kulbasi m a’vo.
Shavqiy g'azallarida Bedil she’rlarida ko'ringanidek, «gulshani 
tahqiq» (haqiqat gulshani), «nahli talab» (talab niholi), «boli oh» 
(oh qanoti), «dandoni tafakkur» (tafakkur tishi), «domani 
muddao» (murod, maqsad etagi), «tavsani noz» (noz oti), «do'shi 
himmat» (himmat elkasi), «sharori nola» (nola uchquni), «qasri 
mavj» (mavj qasri), «og'ushi hayo», «chamani noz» (noz-karashma 
gulzori) kabi bir qator istiora va o'xshatishlar ко‘zga tashlanadiki, 
bular, birinchidan, shoir olg‘a surmoqchi bo'lgan fikmi jonliroq 
tasvirlashga imkon bersa, ikkinchidan, o'quvchini o'ylashga majbur 
qiladi.
Shavqiyning she’rlari tasviriy vositalarga, go'zal tavsif va 
o'xshatishlarga, majoz va istioralarga, mubolag'a va murojaatlarga, 
xilma-xil xalq iboralariga boy. Shavqiyning shunday g'azallari ham 
borki, ularning deyarli har bir bayti xalq hikmati darajasiga 
ko'tarilgan. Shoir xalq maqol va aforizmlaridan bevosita foydalanish 
bilan birga, ulami davr va sharoitga, ifodalayotgan poetik 
mazmunga, vazn va qofiyaga moslab qayta ishlaydiki, bularga oid 
ayrim dalillar Shavqiyning adabiy portretiga oid turli sahifalarda 
keltirildi. Shu bois, XIX asming II yarmi va XX asrda yashab, ijod 
etgan, hassos shoirlar (Miriy, Noqis, Ahqar, Mahdiy, Vidoiy, 
Salimiy, Salohiy, Nojiy...) Shavqiy ijodidan bahramand 
boiganlar.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Shavqiy taxallusi bilan ijod etgan yana qaysi shoirlarni 
bilasiz?
2. «Chiqdi bog'idin bir gul» g'azali aruzning qaysi vaznida 
yozilgan va 1 -2-baytlarida qanday badiiy san’at ishlatilgan?
3. «Bilibon bu sharafni mehmondin» masnaviy-hikoyasidagi 
timsollar haqidagi fikringizni ayting?

---

1. Shavqiyning she’rlar kitobini mutoala qiling.
2. Navoiyning «Ne xush bo‘lg‘ay...» g'azaliga bog‘langan tazmin 
musaddasni tahlil qiling.
3. «Kattaqo‘ig‘on: Kecha va bugun» kitobidagi «Shavqiy» qismini 
o‘qib, konspektlashtiring.
Adabiyotlar
1. Shavqiy. She’rlar. —Т., 1964.
2. Shavqiy she’rlaridan namunalar. O'zbek adabiyoti. 5-jild, 1- 
kitob, -Т., 1966.
3. Orzibekov R. XIX asr o‘zbek adabiyoti tarixiga doir materiallar. 
Samarqand, 1985.

---

OGAHIY