S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Hijratdin о ‘tub ming ikki yuz yil,
Yo‘qdin bu jahona kelmisham, bil.
Toliblara xizmat ayladim cho%
Uyqu bila rohat aylamak y o ‘x...
Shoiming ismi Muhammad Sharif bo'lib, Shavqiy uning adabiy 
taxallusi, Kattaqo'rg'oniy esa nisbasidir. «Shavq» so'zi biror narsaga 
qattiq berilish, zo'r havas, kuchli ishtiyoq, ruhiy ko'tarinkilik, 
dunyoni zavq bilan tushunish singari ma’nolami anglatadi. U 
tasawuf istilohida ilohiy ishqdagi ruhiy ko'tarinkilik, Olloh bilan 
qovushmoq ma’nolarida ham tushunilgan. Muhammad Sharif 
Shavqiy taxallusini ishq va visolda, dunyoviy hayotda zavqli, shavqli 
bo'lish orzularida tanlagan boisa kerak.
Adabiyotimizda o'nga yaqin shoir shu taxallus bilan ijod etgan. 
Ulardan xiyla mashhurlari Mavlono Shavqiy (XV—
XVI asrlar), 
Shavqiy (Qurbon —
XVIII asr), Shavqiy Namangoniy (XIX asr) 
va Shavqiy Kattaqo'rg'oniydir.
Muhammad Sharif Shavqiy melodiy 1785 yili dehqon 
Muhammad Tohir Abdulqosim oilasida dunyoga keladi. U 
dastlab o'z qishlog'ida xat-savodini chiqargach, ilm va ma’rifatga 
ixlosmand otasining g'amxo'rligi bilan Buxoroga boradi hamda 
1816-yillargacha, ya’ni 30—yoshlarigacha u erdagi Govkushon 
madrasasida tahsil oladi. Devon debochasidagi misralarning 
guvohicha, Muhammad Sharif talabalik yillarida g'ayrat va qunt 
bilan o'qiydi, ilm olish bilan birga, she’r mashqiga beriladi, 
adabiy suhbat va mushoaralardan bahramand bo'ladi, ba’zan 
o'zi ham bunday ma’rakalarda o'tkir hofizasi hamda topqirligini 
ko'rsatadi. Shavqiy she’rlarida madrasa mudarrislaridan Xalifa 
Bozor ismli shaxsning nomi ehtirom bilan tilga olinadi. Shavqiy

---

bu shaxsni o‘sha davrdagi olimlarning sarvari deb ataydi va 
o‘zining ham bu mudarris tarbiyasida bo‘lganligini aytadi. 
Shavqiy 30 yoshida madrasani bitirib, «xatmi kutub» qilganidan 
so'ng, yana Kattaqo‘rg‘onga qaytadi va umrining oxirigacha 
Alijon qishlog‘ida yashab, dehqonchilik hamda maktabdor- 
domlalik qiladi. Shavqiy devonidagi she’rlar orasida uning xotini 
va mirzo Olim ismli o‘g‘lining vafoti munosabati bilan yozilgan 
marsiya-muvashshahlari bor. Ularda shoir taqdir va betole 
hayotdan shikoyat qilib, oilaviy fojiasini dard-alam bilan izhor 
etadi.
Shavqiy Buxoroda bilim olib, zamonasining ancha etuk olimi 
va shoiri darajasiga ko‘tarilganligiga qaramay, munofiqlik, 
adolatsizlik, ilm-donish ahllarigi nisbatan iltifotsizlik tufayli 
qadrsizlanadi. Shu bois ham u boylik evaziga baland mansablarga 
ko‘tarilib olgan johil shaxslarni, ahli mansabni piching, 
zaharxanda bilan fosh etadi: