S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Nodiraning ismi, hayotiga oid qanday yangi ma’lumotlami 
bilasiz?
2. Amiriy va Nodira munosabatlarini, ijodiy hamkorligini 
qanday talqin etasiz?
3. Nodiraning vafodorlik, sevgi, samimiyat va sadoqat kuychisi 
ekanligini isbotlovchi she’rlarini keltiring, tahlil qiling.
4. «Firoqnoma» qanday asar; uning yozilish sabablari.
5. Tarixiy va badiiy adabiyotda, san’atda Nodira obrazi.

---

1. Nodira hayoti va ijodi haqidagi ilmiy manbalarni qiyosan 
o‘rganib, konspektlashtirib chiqish.
2. Nodira she’rlaridan beshtasini yoddan bilish va ulami tahlil 
qilib berish.
Adabiyotlar
1. Nodira. Devon. Ikki jildlik. —Т., 1963.
2. Nodira. Ey, sarvi ravon. -Т., 1993.
3. Qayumov A Qo‘qon adabiy muhiti. —Т., 1960.
4. To‘xtasin Jalolov. 0‘zbek shoiralari. -Т., 1970.
5. Abdullayev V. 0‘zbek adabiyoti tarixi. Darslik, uchinchi 
kitob. -T.,: 1980.
6. Qodirova M. Davr nodirasi (hayoti va ijodi). —Т., 1992.
7. 0‘zbek adabiyoti tarixi. 5 jildlik, 4-jild. —
Т., 1978.

---

SHAVQIY KATTAQO‘RG‘ONIY
Shavqiy Kattaqo'rg'oniy XIX asrning I yarmidagi o'zbek 
adabiyotining ko'zga ko'ringan vakillaridan biridir. U o'z 
zamonasining har jihatdan bilimli ziyolisi, ilg‘or fikrli selisonayn 
(uch tilli) shoiri sifatida shuhrat qozongan. Vozeh Buxoriyning 
«Tuhfat ul-ahbob fi tazkirat ul-ashob» (1871) asarida «Shavqiy 
keksa kishi ekan, Kattaqo‘rg‘on shahridan. Ilm tahsil qilgan, she’r 
aytishga ehtirosi zo‘r. Arab, fors va turkiyda ko'p she’rlar aytgan 
hamda devon tuzgan. «Muxtasari viqoya»ni ham nazm yo‘li bilan 
sharhlab, foydali ish qilgan. Biz uni ko'ra olmagan bo‘lsak-da, 
bilgan kishilardan eshitishimizcha, juda samimiy, ulfat va 
xushsuhbat kishi bo'lgan ekan. She’rlari g'oyat nafis, lug‘at ilmidan 
tugal bilimga ega. 1278 hijriy yilgacha vafot etgan» kabi muhim 
qaydlar keltiriladi.
Mirsiddiq Hashmat ham XIX asr oxirida tuzgan «Tazkirat 
ush-shuaro» asarida, Qori Rahmatullo Vozeh asaridagi 
fikrlarga tayangan holda, Shavqiyni etuk shoir va adib, lug'at 
va shar’iya ilmlarining chuqur bilimdoni («dar masnaviy va 
ash’ori turkiy va forsiy-forisi maydoni balog'at, az ulumi 
shar’iya va lug‘at bahramand») sifatida ta’riflaydi. 1927 yilga 
kelib kattaqo'rg'onlir hajvchi shoir, adib Abdulhamid Majidiy 
o'z yurtdosh ijodkorlari merosini o'rganishga kirishib, Shavqiy 
hamda Miriy tarjimai holi va aniqlangan asarlari haqida «Maorif 
va o'qitg'uvchi» jurnalida ilk maqolalarini e’lon qildi. U 
yo'qatilgach, bu yo'ldagi sa’y-harakatlar to'xtab qoldi. Faqat 
50-yillarning oxiridagina Shavqiy Kattaqo'rg'oniy ijodini 
tadqiq-tashviq etishga kirishildi. Natijada sobiq ittifoq qoiyozma 
fondlarida, ayrim shaxslarda saqlanib kelgan shoir asarlari 
aniqlandi. Shular asosida «O'zbek adabiyoti» ko‘p tomligiga 
uning she’rlaridan namunalar kiritildi. Tanlangan she’rlari 
alohida kitob holida bosilib chiqdi. O'zbek adabiyoti tarixini 
o'rganishga bag'ishlangan boshqa manbalarda Shavqiy hayoti 
va ijodiga doir fikrlar bayon qilindi. 1963 yili nomzodlik 
dissertatsiyasi yoqlandi.

---

Shavqiy taijimai holi va ijodiy faoliyati haqida uning o‘z asarlarida 
muhim ma’lumotlar bor. Chunonchi, shoiming «Debochai devon 
va g‘azaliyoti Shavqiy» qoiyozma asariga yozilgan muqaddimada 
uning tahsil yillari, madrasadagi ustozlari, o'z faoliyatiga doir 
qaydlari hamda so'z san’ati borasidagi fikrlari keltirilgan: