S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Ishq mulkini Amirimen, muhabbat zevarim,
Istaram to subhi mahshar yor vaslidin liqo.
Boshqa bir o'rinda shoir o'zining dil mulkiga amir, ishq shahriga 
shoh ekanligidan faxrlanadi:
Dil mulki Amirimen, ishq shahrini shohi,
Har biri Falotundur dargahimda chokarlar.
Muhimi shundaki, Amiriyning o'zbek va fors tillaridagi g'azallari 
o'zining xalq diliga yaqinligi, musiqiyligi, fikriy-falsafiy teranligi, badiiy 
jihatdan go'zalligi bilan kishi qalbini hayajonlantiradi. Ularni 
umumbashariy ahamiyatga molik go'zal she’rlar deyishga haqlimiz. 
Shoiming o'zi ham bundan faxrlangan va o'zini o'zi maqtashni o'rinli 
deb bilgan:
Tab’ mavzun bo'lsa, so'z ahlig'a moyildur Amir,
Ul sababdindurki, bilmishmen suxanvar qadrini.
Ayniqsa, uning «Qoshingg'a teguzmag'il qalamni», «Junun 
daryosi tug'yon aylamakni mandin o'rgandi», «Lab uyur 
takallumg'a, zulfni parishon qil», «Dedi, Yusuf ko'rub yorimni, 
jononing'a sallamno», «Xusnung kamola etti, ey mahliqo, 
muborak», «Surma tortib qilma jodu ko'zni, ey dilbar, qaro», 
«Jahon jono, jamolingga tasadduq», «Menki ul ruxsori nur afzoya 
oshiq bo'lmisham», «Qizortib chehra maydin oshiqi zoringni 
kuydurma» misralari bilan boshlanuvchi g'azallari o'zbek 
g'azalchiligining nodir namunalaridir. Amiriyning ishq mavzuidagi 
g'azal va muxammaslari majmuidan ishq dostoni paydo bo'ladi, 
deyish mumkin. Chunki ularda sevgi bilan bogiiq boigan barcha 
kechinmaiar —
visol, hijron, firoq, rashk, iztirob, umid, shodlik 
o'z lirik ifodasini topgan.
Amiriyning «Qoshingg'a teguzmag'il qalamni» misrasi bilan 
boshlanuvchi mashhur g'azalining o'ziga xos yaratilish tarixi bor. 
Amiriy haqida so'z yuritgan adabiyotshunoslar, shu g'azalning faqat 
matla'si borasida gapirganlar. Bu g'azal qo'shiq boiib, sevilib ijro 
etiladi. Qadimda bo'yoq aynimasligi uchun siyohdon ichiga ipak 
tashlangan. Bir gal, Umarxon she’r yozayotganida ilhom parisi —

---

Nodira siyohdondan qalamni botirib berib turgan. Lekin qalam uchiga 
ipak ilashib chiqadi. Shoshganidan Nodira qalam uchidagi ipak 
patini qoshiga surtib, qalamni Umarxonga uzatadi. Umarxon qarasa, 
siyoh pati Nodiraning qoshiga surtilgan emishki, u o'sha zahoti 
«Qoshingg'a teguzmagil qalamni» satri bilan boshlanuvchi she’rini bitadi. 
Mana o'sha go'zal g'azal: