S a b d I r a s I l o V, N. T o L i p o V, N. O r ip o V a

jism lar asosiydan , y a ’ni yuz qism idan ajralib kishini
chalg‘itmaydi.
Bunday asosiy, ya’ni: kom pozitsiya markaziga b o ‘y-
sunishni natyurmortda ham , manzarada ham kuzatish
mumkin. Agarda tasvir bir maromdagi tuslar va ranglar
yig‘indisini o 'z ichiga olgan b o‘lsa, u tomoshabin diqqati-
ni o'ziga tortmaydi.
M a’lum ki, kuzatilayotgan obyektni obrazli k o ‘rinishi
tanlash va umumlashtirish natijasida paydo b o‘ladi. Inson
buyumlar guruhiga nazar tashlasa, doim o ko‘z nim a-
nidir ajratib, alohida yaqqol ko‘radi, nim anidir esa yax-
shi ilg'am aydi, ana shu ko‘rish markaziga b o‘ysunadi.
Ko‘rish obrazining bu markaziy qismi eng kuchli yorug‘lik
va ranglar kontrastiga egadir. Ko'rish maydonining chekka
joylarida detallarning aniqligi, yorug‘-soya va rangning
kontrasti kamayib boradi. Rassom ko‘rish qobiliyatining
bu xususiyatlarini hisobga olib va unga moslashtirgan hol-
da butun tasvirni umumlashtirishga va kompozitsiya marka­
zini ajratishga harakat qiladi.
Bir butunlik, yaxlitlik, jism larning barchasini aso-
siyga bo'ysunishi mavjud b o ‘lgan natyurmortga "Baliqlar"
o ‘quv natyurmorti misol boMa oladi. Baliqlar stolning
gorizontal tekisligida joylashtirilgan. Ularning tanalari
asarning xuddi ichiga kirib ketgandek tasvirlangan bo'lib,
tus va rang b o ‘yicha biroz to ‘qroq. Ulardagi shakllarning
aniq m odellashtirilishi, issiq va sovuq tuslar mozaikasi —
bularning hammasi ularning real muhitda m a’lum bir yori-
tilishda ekanligini k o ‘rsatadi. N atyurm ortning boshqa
bo'laklari — tovoqcha va mato juda nafosatli, mayin ish-
langan b o‘lib, asosiyga, kom pozitsiya markaziga b o ‘y-
sungan holda tasvirlangan. Natyurm ortning um um iy tus