Руководство по семинарная работе по малакологии

Mashg’ulotni o’zlashtirilganlik darajasini aniqlash uchun topshiriq
5-jadval

: Ko’rsatilgan belgilar qaysi tur uchun mos kelsa, «•» bilan ifodalang.

Taqqoslovchi belgilar	Fruticicola phaeozona	Fruticicola almaatini
1 .Sistematikasi: a) bradybaenidae b) Buliminidae v) orculinae g) laurinae
2. Chig’anoq tipi: a) buliminoid b) xelikoid
3. Chig’anoq aylanalari soni: a) 5-5.5 b) 8-9 v) 6.5
4. Chig’anoq balandligi: a) 10-11 b) 18-19 v) 12-13
5.Chig’anoq skulpturasi: a) ingichka chiziqlardan tashkil topgan b) bir xil tenglikdagi burmalardan yoki bilinar bilinmas chiziqlardan tashkil topgan v) dag’al shu’lasimon ajinlar bilan qoplangan

Muhokama uchun savollar:
1. Fruticicola avlodi vakillari chig’anoqlarining yirik bo’lishini sabablari nimada?
2.Ushbu urug’ vakillari asosan tog’ mintaqasida tarqalganligining sababi nimada?
10-Amaliy mashg‘ulot
Shilliqqurtlarning tashqi va ichki tuzilishi Deroceras reticulatum misolida


Ishning maqsadi. Deroceras reticulatum turining tashqi va reproduktiv organi tuzilishini o’rganiladi.
Tip-Mollyuskalar - Mollusca
Sinf-Qorinoyoqlilar- Gastropoda
Kenja sinf-O’pkalilar- Pulmonata
Turkum - Poyachako’zlilir - Styllommatophora
Oila - Agrollmacidae
Avlod- Deroceras
Tur-Deroceras reticulatum
Kerakli jihozlar. Deroceras reticulatum turlarining anatomiyasini aks ettiruvchi tablitsalar va fiksatsiya qilingan materiallar, shuning bilan birga tirik shilliqqurtlar.Binokulyar, yumshoq qisqichlar, jarrohlik qaychisi. parafinli vannachalar, entomologik to’g’nag’ichlar, tomizg’ichlar, preparoval ninalar.
Ishning bajarilishi uchun qo’yilgan vazifalar. 1. Kollektsiya va tirik materiallardan foydalanib ularning tashqi tuzilishini o’rganib, rasmini chizing. 2 Shilliqqurtlarning harakati va ovqatlanishini kuzating 3. D. reticulatum turning qorin tomonidan oyoq vazifasini bajaradigan muskullarning tuzilishini(relefini) o’rganing, va rasmini chizing, 4. Fiksatsiya qilingan materialdan foydalanib, D. reticulatum ning ichki organlarining joylashishini kuzatib, jinsiy organining tuzilishini o’rgaiib, uning rasmini chizing.
Ishning bajarilishn yuzasidan umumiy ma’lumot. Agrolimacidae oilasining hozirgi zamon faunasida 40 yaqin turlari bo’lib, ular 6 ta avlodgaga mansub. Deroceras avlodining 33 turi mavjud bo’lib, ulardan 6 turi O’rta Osiyoda uchrab, ulardan: Deroceras reticulatum turi keng tarqalgan.
Deroceras reticulatum(1- rasm) tanasi bo’rtib chiqqan bo’lib, tananing orqa tomoni qisqargan holatda suyrisimon. Mantiya tananing 2G’ 5 qismini tashkil etadi. Tana rangi bir xil yoki dog’ -dog’ qora chiziqlardan tashkil topgan.

1-расм. Deroceras reticulatum турининг умумий кўриниши. 1-mantiya kapishoni, 2-ko’z paypaslagichi, 3- ko’z, 4- lab paypaslagichi, 5- oyog’i, 6-oyoqni yon qismi.

Tana kattaligi: harakat paytida 40 mm. qisqargan holda 27 mm ga teng.

Shilliqqurtning harakatini kuzatish uchun uni oyna bo’lagi ustiga qo’yib, uning harakatini kuzatish mumkin. Shundan so’ng oynaning ostki tomonidan harakatinn kuzatib. qorin tomonidagi oyoq vazifasini bajaradigan muskullar tananing orqa uchidan oldingi uchiga qarab to’lqinsimon qisqarishini kuzatish mumkin.
Ovqatlanishini kuzatish uchun terarumdagi shilliqqurtning oldiga o’simliklarni (tabiatda qaysi o’simliklarni ko’proq iste’mol qilsa) bargi yoki mevasi beriladi. Bir oz vaqtdan so’ng u ovqatlana boshlaydi.
Jinsiy organning tuzilishini o’rganish uchun, fiksatsiya (spirt eritmasidagi) qilingan shnlliqqurtni prepraval vannaga solib, uni yorish mumkin yoki ularni qo’lga olib, qaychi yordamida yorsa ham bo’ladi.
Shundan so’ng uni uncha chuqur bo’lmagan parafinli prepraval vannaga solib uni entomologik to’g’nag’ichlar bilan mahkamlanadi va ichki organlar joylashishi kuzatiladi. Organlar joylashishi kuzatilgandan so’ng jinsiy organ alohida ajratilib olinadi va uning tuzilishi o’rganiladi.
Reproduktiv organining tuzilishi(2 -rasm).
Yirik penisning o’rtasi ingichkalashgan bo’lib, uning ustki qismi oq ipaksimon yaltiroq. Penis ichining oldingi qismida yirik stimulyator joylashgan. Penisning orqa qismida yirik uch tomirli penial bez joylashgan bo’lib, o’z navbatida ular ikkinchi marotaba yana shoxlagan. Penisning orqa tomonidan s al o’ngroqda urug’ yo’li kelib qo’shiladi. Uning sal oldrog’ida jinsiy organ retraktori joylashgan. Urug’ qabul kilgich ovalsimon yoki tuxumsimon tuzilishga ega bo’lib, u o’zining yo’liga ega. Tuxumdon va atrium tsilindirsimon.
D eroceras reticulalum dengiz sathidan 1500 - 2000 m balandlikda tog’ oldi va tog’ mintaqasida uchrab, bog’lardagi va ariq bo’yidagi o’tli o’simliklar orasida yashaydi.