Rukn: Sharh va fikr-mulohazalar

132

Ixtisoslashtirish-profillashtirish 
ma’lum toifa kitobxonlarning 
axborotga bo‘lgan ehtiyojini va kutubxonaning vazifasini hisobga 
olib, fondga olinadigan kitoblar mavzusini chegaralashni bildira- 
di. Bunday ixtisoslashtirish kitobxonga kerakli bolgan kitoblarni 
boshqa kutubxonadan olish imkoniyati bo'lganda va kitob olish 
ishi, ya’ni butlash — shu kutubxonalar bilan kelishilgan holda olib 
borilganda o‘zini oqlaydi.
Ixtisoslashtirish — kutubxona fondi hamma tarkibiy butlam- 
larning bir-biriga mos kelishini ta’minlash degani. Masalan, 
olinadigan kitoblar mavzusi, turi, nusxasi, tili, xili va hokazo. 
Bundan tashqari kutubxonaning ish miqdori, vazifasi, xili ham 
hisobga olinadi. Kutubxona fondini shakllantirishda mavjud 
joyning ahvoli, holati kitobxonlar tarkibi, ularning millati xususi­
yatlari, qiziqishi ham hisobga olinadi.
Kutubxona o‘z ixtisosi bo‘yicha toliqroq kitob olishga harakat 
qilsa, boshqa sohadagi kitoblarni tanlab olishga to‘g‘ri keladi. Masa­
lan, ARM fondida vaqtli matbuot 10—15 %ni, tezda axborot beruvchi 
ilmiy kutubxonalarda vaqtli matbuot 50%ni tashkil etishi mumkin.
Ixtisoslashtirish mazkur kutubxona 
fondini mazmuni
va tu- 
zilishini kitobxonlarning axborotga bo‘lgan ehtiyojiga yaqinlashti- 
rishga, mazkur joy, muassasa oldida turgan xo'jalik, iqtisodiy, 
ma’naviy vazifalarga bo‘ysundirishga olib keladi.
Kutubxonalar fondni butlashda asosiy muvofiqlashtirishga alo­
hida ahamiyat berilishi lozim.
Koordinatsiya 
— boshqa kutubxona fondini hisobga olishni, 
o‘zaro aloqani, o‘zaro qo‘llab-quvvatlashni taqozo qiladi. Alohida 
hudud, viloyat, respublika miqyosidagi kutubxonalarga ularning 
turi, tarmog‘iga e’tibor berib, kitoblarni kelishgan holda olish, 
muvofiqlash lozim. Bunday hollarda fondning to‘liqligi saqla- 
nadi, talablar o‘z vaqtida bajariladi, kitobga ketayotgan mablag1 
tejaladi va ular yaxshi saqlanadi. Ko‘p so‘raladigan kitoblar o‘quv 
xonalarida foydalanishga beriladi. Bu holat o‘z navbatida muvo- 
fiqlashgan kutubxona fondining bosh vazifasini yechishga yordam 
beradi, ya’ni kitobxonlarning axborotga bo‘lgan ehtiyojini to‘liq 
qondirishga, ko‘proq so‘raladigan kitoblarni kitobxonga yetkazib 
berilishiga, tez va sifatli xizmat ko‘rsatishga olib keladi.
133

Tartibga solish prinsipi asosan kutubxona fondini butlash va 

undan kitoblarni chiqarish rejali, muntazam, tezda bajarilib bo- 
rilsa u o‘z maqsadiga yetadi. Bu holat, odatda tashkiliy prinsip 
deb ham ataladi.
Demak, kutubxona fondini shakllantirishda ishlab chiqaril- 
gan nazariy va amaliy qoidalar va usullarga alohida e’tibor berish 
lozim.