Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

1. Oksidlovchilar ta'siridanxloridioni erkinxlorgacha oksidlanadi. Probirkaga 4-5 tomchi NaCl eritmasi va 4-5 tomchi
konsentrlangan H₂SO₄ va ozgina MnO₂ solinib, aralashma sekin qizdirilsa, erkin xlor ajralayotganini ko`ramiz. Ajralib chiqayotgan xlorni probirka og`zida tutib turilgan ho`l yod- krxmalli qogòzning ko`karishidan bilib olish mumkin:
2NaCl + MnO₂ + 2H₂SO₄→ Na₂SO₄ + MnSO₄ + 2H₂O + C1₂↑
2Cl^- + MnO₂^-+ 4H⁺→ Mn²⁺ + Cl₂↑+2H₂O
Ushbu reaksiyaga Br^- va J^- anionlari xalaqit beradi.
Mazkur rcaksiyani o`tkazish uchun oksidlovchi sifatida KMnO<sub>4</sub> hamolinishimumkin:
10C1<sup>-</sup> + 2MnO<sub>4</sub><sup>-</sup> + 16H<sup>+</sup>→ 2Mn<sup>2+</sup> + 5C1<sub>2</sub>↑ + 8H<sub>2</sub>O
Xloridlarning oksidlanishi faqat kuchli kislotali muhitda kechadi, neytral muhitda xloridlar oksidlanmaydi, ishqoriy muhitda esa erkin xlor ajralmasdan, xlor yuqoriroq oksidlanish darajasigacha oksidlanadi.
Reaksiya yuqoriroq haroratda va ta'sirlashuvchi moddalarning
Yuqoriroq konsentratsiyali eritmalarida o`tkazilsa, tez sodir bo`ladi. Xlor zaharli bo`lganligi uchun reaksiyani mo`rili shkafda o`tkazish zarur.
2. Kaliy dixromat — K₂Cr₂O₇ning 0,1-0,2 g (quruq) miqdori shuncha massa quruq va hovonchada maydalangan NaCl bilan aralashtirilib, aralashmaga 5-10 tomchi konsentrlangan H₂SO₄ qo`ng`ir rangli xromil xlorid gazi ajralib chiqadi:
4NaCl + K₂Cr₂O₇ + 3H,SO₄→ K₂SO₄ + 2CrO₂Cl₂- + 2Na₂SO₄+ 3H₂O
Xromil xlorid yengil gidrolizlanadigan modda bo`lib, ishqorishtirokida quyidagi reaksiya yuzaga keladi:
CrO<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> + 4OH<sup>-</sup>→ CrO<sub>4</sub><sup>2-</sup> + 2Cl<sup>-</sup>+ 2H<sub>2</sub>O
Ajralib chiqayotgan xromil xloridni ishqorga ho`llangan va reaksiya o`tkazilayotgan probirkaning eritmadan yuqoriroq qismiga kiritilgan shisha tayoqcha yordamida ushlab (ishqorga yutilish natijasida) qolish mumkin. Ushlab qolingan xromil xloridli probirkaga tushirilib, distillangan suv bilan yuvilsa va eritmaga sulfat yoki sirka kislota qo`shib, kislotali muhit hosil qilinsa, dixromat ioni hosil bo`ladi. Unga xos reaksiya bilan xlorid ionining borligiga ishonch hosil qilinqdi. Biroq bu reaksiyani bajarish ancha ehtiyotlikni talab etadi: ishqorga a ho`llangan shisha tayoqcha probirka devorlariga tegib ketmasligi va oldindan qolgan dixromat ioni bo`lmasligi kerak.
Agar tekshiriladigan obyekt eritma bo`lsa reaksiyani boshlashdan oldin eritma konsentrlanishi, so`ngra suv hammomida bug`latilib, quritilisi kerak (qattiq qizdirilganda uchuvchan xloridlarning yo`qotlish xavfi bor). Reaksiyani o`tkazganda dixromat xlorid nisbati buzilsa, xromil xlorid o`rniga erkin xlor ajraladi, bu esa reaksiyaning sezuvchanligini kamaytiradi:

6NaCl + K₂Cr₂O₇ + 7H₂SO₄→K₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃+ 3Na₂SO₄ + 3C1₂↑ + 7H₂O