Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Kompleks birikmalarning sinflanishi
Hosil qiladigan bog’larning xarakteri asosida kompleks birikmalar quyidagi klassifikatsiyalarga bo’linadi.
Zaryadliligi bo’yicha:
1) Neytral kompleks birikmalar;[Pt(NH₃)₂CI₄];
2) Kationli kompleks birikmalar; [Co(NH₃)₆]³⁺; [Cu(NH₃)₄]²⁺
3) Anionli kompleks birikmalar;[Fe(CN)₆]^4--;[PtCI₆]^2- va hokazo.
Ligandlar tipi bo’yicha:
1) Bir ligandli, ya’ni bir tipdagi ligandlar bilan hosil qiladigan: atsidokomplekslar-kislota anionlar ligandi [HgI₄]^2-; gidroksokomplekslar-Zn(OH)₄]^2-; Akvokomplekslar-AI(H₂O)₆]³⁺; Aminokomplekslar-[Cu(NH₃)₄]²⁺.
2) Aralash ligandli,ya’ni har xil tipdagi ligandlar yordamida hosil qiladigan komplekslar:[Pt(NH₃)CI₄]; [AI(H₂O)₃(OH)₃] va hokazo.
Koordinatsiyalangan ligand atomi tipida:

1. 
   O-ligandli-[Ca(SO₄)₂]^2-;2)N-ligandli - [Ag(NN₃)₂].3).S-ligandli
   

Kompleks hosil qiluvchi atomlar soni bo’yicha:
1)monoyadroli-bitta kompleks hosil qiluvchi -[Fe(SCN)₆]^3-;
2) poliyadroli-2 va undan ortiq kompleks hosil qiluvchi-[AI₂(CI)₆].
Kompleks hosil bo’lish jarayoni eritmadagi ligandning kontsentratsiyasiga qarab bosqichli boradi va har xil tarkibga ega bo’ladigan bir necha kompleks birikmalar hosil qiladi.
Masalan:[Cd(NH₃)]⁺²; [Cd(NH₃)₂]⁺²; [Cd(NH₃)₃]²⁺; [Cd(NH₃)₄]²⁺ va hokazo.
Kompleks birikmalar bir necha qimmatbaho xossalariga ega, shuning uchun ular analitik kimyoda keng ko’lamda ishlatiladi:
1) Kompleks hosil qiluvchi ion va ligandlar kompleks tarkibida bo’lib, eritmada erkin holda uchramaydi va kimyoviy reaktsiyalar bilan har doim aniqlanavermaydi. Oddiy ionning xossalari o’zgaradi, agar uni kompleks birikma ichki sferasiga kiritilsa. Bu xossalardan analitik kimyoda ajratish va maskirovka qilish (bog’lash) uchun keng qo’llaniladi.
2) Kompleks birikmalar ko’p hollarda xarakterli ranglarga ega. Uning bu xususiyati sifat va miqdoriy analizda keng qo’llaniladi.
3) Ko’pgina kompleks hosil qilish reaktsiyalari miqdoriy o’tadi va bu xossalar moddalarni miqdoriy analiz qilishda qo’llaniladi.
4) Kompleks hosil qilish reaktsiyalari selektiv va shuning uchun ham murakkab aralashmalarni ajratmasdan aniqlash mumkin.