Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

Diplomatik hujjatlar. 
Eng qadimgi diplomatik hujjatlardan ikki loy 
silindrda bitilgan er. avv. XXIV asrga oid Lagash va Umma o`rtasidagi chegara 

---

39
janjali to`grisidagi yozuv bizgacha yetib kelgan. Er. avv. XXIII asrga oid Akkad 
va Elam davlatlari o`rtasidagi shartnoma; er.avv. II ming yillik boshlariga tegishli 
Mari podshosining Bobil, Suriya va Finikiya bilan diplomatik yozishmalari 
matnlari topilgan. Er. avv. II ming yillikda Old Osiyo, Misr tarixi va xalqaro 
munosabatlar to`g`risidaboy ma’lumot beradigan bosh manba Misrda topilgan 
Tell-Amarnaarxividir. 
 
Tarixiy mazmundagi yozuvlar.
SHumer shaharlari, Akkad, Bobil va 
Osuriya davlatlari podsholarining bizgacha yetib kelgan yozuvlari juda katta ilmiy 
qimmatga egadir. SHunday yozuvlardan biri er. avv. XXIV asrga oid Lagash 
davlatining yuksalishi, uning qo`shni Umma bilan urushi to`g`risida hikoya 
qiladigan Lagash hokimi Eannatumning chegarada tosh taxtaga bitilgan 
«Kalxatlar stelasi» deb ataladigan yozuvidir. Er. avv. XXIV asrga oid Lagash 
hokimi Urukagina, er. avv. XXII asrga oid Lagash hokimi Gudeaning qurilish va 
bag`ishlov yozuvlari, Akkad podshosi Rimushning (er. avv. XXIII asr) Elamga 
yurishlari to`g`risidagi yozuvlari va «Manishtusu yodgorligi (obelisk)»da podsho 
yer zahirasi, uning jamoa yeri hisobidan ko`payishi to`g`risida ma’lumot 
berilgan. 
 
Bizgacha Osuriya podsholarining judako`p yozuvlari yetib kelgan. «Sargon 
II ning Ashshurga xati», er. avv. 714-yilda Urartuga qarshi yurishi bayon qilingan 
xatlari yetib kelgan. Podsho Ashshurbanipalning batafsil tarixiy ma’lumot 
beruvchi yilnomasi shular jumlasidandir. Yangi Bobil podsholarining 140 ga 
yaqin yozuvlari bizga ma’lum. Tarixiy asarlar keyinroq, er. avv. IV-III asarlarda 
paydo bo`ldi. Kohin Beroesning (Bobildagi Marduk ibodatxoansi kohini) 3 
qismdan ibotrat «Bobil va Xaldey tarixi»da to`fon davridan makedoniyalik 
Iskandar davrigacha bo`lgan voqealar bayon qilingan. Bizgachabuasarning 
parchalari o`rtaasr tarixchilari asarlarida keltirilgan ma’lumotlar orqali yetib 
kelgan.