MAVZU: Rotori aylanayotgan asinxron matorlarda elektr magnit jarayoni ,vektor diagrammasi va almashtirish sxemalari. Reja: 1.Rotori aylanayotgan asinxron mashinada elektromagnit jarayon, vektor diagrammasi va almashtirish sxemalari 2.Rotori tormozlangan asinxron mashinada elektromagnit jarayon 3 XULOSA
1.Elektromagnit jarayon. Asinxron mashina normal sharoitda ishla- yotganda uning rotori stator chulg‘ami hosil qilgan aylanma magnit maydon yo‘nalishida n < nj aylanish chastota bilan aylanadi. Shuning uchun stator aylanma maydonining rotorga nisbatan aylanish chaste- lasini n( — n ayirma bilan aniqlanadi. Bu holda stator chulg‘amining usosiy magnit oqimi F rotomi ns = nj - n aylanish chastotada kesib o ‘tib uning chulg‘amida EYK E2s ni hosil qiladi («s» indeksi - sirpanishdagi Uegan ma’noni beradi): E2s =4,44-f2 -w2 k ch.2Fmax.
Bundagi rotor chulg‘ami EYK E2s ning chastotasi f2 quyidagicha topiladi: f2 - p ns / 60 = p(n, - n) / 60. (3.21) 115 Bu tenglamaning o ‘ng tomonini n, / П] ga ko‘paytirib, p n, / 60 = f, va (П)- n)/ n,= s lami hisobga olgan holda (3.21 ) ni quyidagicha yozish mumkin: ya’ni rotor chulg‘amidagi EYK chastotasi sirpanishga mutanosib bo‘lar ekan. Aylanuvchi rotor chulg'amining EYK E2s ni quyidagicha topish mumkin: bu yerda E2= 4,44-f] -w2k ch.2‘Fmax- rotori tormozlangan asinxron mashina EYUK.
bu yerda E2= 4,44-f] -w2k ch.2‘Fmax- rotori tormozlangan asinxron mashina EYUK Vektor diagramma. Asinxron mashinaning vektor diagrammasi (3.19) tenglamalar tizimi asosida qurilib transformator diagrammasini qurish tartibiga o'xshash bo'ladi. Lekin asinxron mashinada aylanma maydon mavjudligi birlamchi va ikkilamchi chulg'amlardagi toklaming o'zaro ta’sirida ayrim o /iga xos xususiyatlami yuzaga keltiradi. Rotor chulg'ami fazalari fazoda siljigan, toklari esa vaqt bo'yicha siljiganligidan ular rotorda MYK F2 ning yuguruvchi to'lqinini yaratadi. Uning aylanish chastotasi quyidagi ga teng bo'ladi: bunda: f2 va p2 - rotor tokining chastotasi va juft qutblari soni; Rotori qo'zg'alm as boiganda stator va rotor EYK lari chastotasi f2=fi bo'ladi.
bunda: f2 va p2 - rotor tokining chastotasi va juft qutblari soni; Rotori qo'zg'alm as boiganda stator va rotor EYK lari chastotasi f2=fi bo'ladi. Asinxron mashina ishlashi uchun stator va rotor yuguruvchi F I va F2 MYK to'lqmlarining aylanish chastotalari teng bo'lishi zarur. Demak, rotorning fazalar sonidan qat’iy nazar, uning juft qutblari soni bir xil (ya’ni p2 = pi = p) bo'lishi shart. Vektor diagrammaning rotor zanjiri uchun qurishda EYK E '2 va tok Г2 vektorlari orasidagi siljish burchagi quyidagicha hisoblanadi: (3.22) nF2= 60 f2 /' p2 = 60 f] / p b (3.24) \(/2 = arctg(x'2 s)/ r'2. (3.25)
Rotori tormozlangan faza rotorli asinxron mashinada elektromagnit jarayon. Rotori qo‘zg‘almas b o ‘lgan asinxron mashina xuddi transfor- mator kabi ishlaydi. Rotori qo‘zg‘almas boiganda (bunda, s=l) mashi- naning stator va rotor chulg‘amlarida bir xil (f2 = f|) chastotali EYK lar hosil boiadi va ular quyidagicha aniqlanadi: Ei = 4,44 f.- W|-k ch., -Fmax; E = 4,44 fr w2-k ch 2 Fmas, bu yerda: к ch i, к C{,.2- stator va rotorning chulg'am koeffitsientlari; w b w2 - stator va rotor chulg‘ami bitta fazasining o ‘ramlar soni; Fmax - magnit oqimning maksimal qiymati. 1 ning 2 ga nisbati: C
bunda: f2 va p2 - rotor tokining chastotasi va juft qutblari soni; Rotori qo'zg'alm as boiganda stator va rotor EYK lari chastotasi f2=fi bo'ladi.Agar faza rotorli asinxron mashinaning rotor chulg‘ami ochiq b o i sa undan tok olm aydi va bu holatni salt ishlash rejimi deyiiadi. Bunday rejim statorda bo‘ladigan elektromagnit jarayonga ta’sir qilmaydi. Salt ishlayotgan asinxron mashina statorining fazaviy chulg‘amlari uchun EYK lar muvozanat tenglamasi transformatordagi kabi quyidagi cha yoziladi: Uj + Ei + EC| = Io -ri, hu yerda: E0,= 4,44- f r w r к chA- Fo1 tarqoq magnit oqimi FaJ stator chulg‘amida hosil qilgan tarqoq EYK; IoT! - stator chulg‘ami aktiv qarshiligida kuchlanish pasayishi.
Inirchakka siljigan m2 = Z2 ta «fazalari» b o ‘lib, juft qutblar soni p2 esa Immma vaqt aylanma magnit maydon juft qutblari soni ^ ga teng (p“ - p i) boiadi. C'hulg‘am parametrlari stator chulg‘amiga keltirilgan rotor qo‘z- K'almas bo‘lganda asinxron mashinaning EYK lari hamda toklari muvo- /.unat tenglamalari transformatomikiga o ‘xshagan holda quyidagicha yo/.iladi: Ui—Ei-Iitn-jXi'. E '2 = I'2(r'2 s - li ” Is " H':}.
Shunday qilib, rotori q o ‘zg‘almas bo‘]gan asinxron mashinalaming мн/ariyasi transformatorlamiki kabi bo‘lar ekan. Rotori qo‘zg‘almas bo'lgan asinxron mashinalar asosan induksion regulyator va fazoregulyator sifatida ishlatiladi.
XULOSA 0 ‘zgarmas tok motoriari, asosan, qo‘zg‘almas (stanina) va aylanuvchi (yakor) qismlardan iborat bo'ladi. Stanina ichi kovak cho‘yan (magnit oqimini yaxshi o ‘tkazuvchi) sihndrdan iborat bo‘lib, unga maxsus po'latdan ishlangan o ‘zaklar mahkamlab qo‘yiladiYakor chulg‘amining shimoliy va janubiy qutblari ostidagi o‘tkazgichlaming bosh uchlari yonma-yon joylashgan kollektor plastinkalariga ulanadi, oxirgi uchlari esa ketma-ket ulanadi. . Kollektor plastinkalari misdan yasaladi. Kollektor plastinkalari yakor valiga mahkam o‘matilgan bo‘lib, ular valdan o‘zaro himoyalanadi. Yakor chulg‘amiga cho‘tka va kollektor orqali o'zgarmas tok beriladi.
Bu o ‘zaklarga magnit maydoni hosil qiladigan, ya’ni qo‘zg‘atuvchi chulg'amlar (QCh) o ‘matiladi. Qo'zg'atuvchi chulg'amlar o'zaro ketma-ket ulangan bo‘Ub, ularga o‘zgarmas tok beriladi. Natijada chulg'am o'matilgan o'zaklaming soniga teng bo‘lgan magnit qutblar (shimohy qutb TV va janubiy qutb S) hosil bo'ladi. Qo'zg'atuvchi chulg'amdagi tok miqdoriga qarab, har bir qutbda ma’lum qiymatli magnit oqimi hosil bo'ladi. Yakor temir o ‘zagi yupqa po‘lat (maxsus lak bilan izolyatsiyalangan) listlardan yasalgan barabandan iborat bo‘ladi. Uning pazlariga esa yakor chulg‘ami simlari joylanadi.
