Rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi xalqaro menejment

 
Tavsiya etiladigan adabiyotlar 
 
1.
Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston 
sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – Т.: O‘zbekiston, 
2009. 
2.
Nazarova G.G., Nazarova R.R., Salixova N.M., Muxamedjanova 
G.A., Ismailova N.S. Xalqaro menejment. O‘quv qo‘llanma. – Т.: TDIU, 
2009. 
3.
Пивоваров 
С.Э., 
Тарасевич 
Л.С. 
Международный 
менеджмент. Учебник. 4-е изд. - СПб: Питер, 2008. Иваненко А.Г.
4.
Инновационный менеджмент. Учебное пособие. – М.: 
КНОРУС, 2009. 
 

---

152 
VII bob. XALQARO MENEJMENTDA INVESTITSION 
FAOLIYAT 
7.1. Xalqaro investitsiyalar shakllari 
Xalqaro investitsiyalar
– iqtisodiyotning o‘sishi va rivojlantirilishi 
maqsadida moddiy va moliyaviy resurslarning harakati va birlashish 
jarayonini qamrab oluvchi keng va ko‘lamli tushuncha. 
Xalqaro 
investitsiyalar
– moliyaviy kapital harakati shakli. Erkin xalqaro 
kapitallar, birinchi navbatda, jahonning eng yuqori foyda olish imkoni 
bo‘lgan tarmoq va mintaqalariga intiladilar.
Xalqaro investitsiyalar zamirida, odatda, ayni vaqtda investitsion 
jarayon ishtirokchilarining kelgusida daromad olish maqsadida xorijiy 
qimmatli qog‘ozlar yoki boshqa mulkiy qimmatliklarga bo‘lgan zarur 
ehtiyojlari qondirilgandan so‘ng qolgan erkin mablag‘larning 
qo‘yilmalari tushuniladi.
Investitsiya jarayonining asosiy ishtirokchilari 
ijroiya hokimiyatining 
turli organlari, korporatsiyalar va jismoniy shaxslar nomidan davlatdir. 
Turli bosqichlarda zarur ehtiyojlar ham turlichadir:

butun davlat darajasida
– bu ijtimoiy ahamiyatga ega inshootlar 
(maktablar, shifoxonalar, ko‘priklar, tozalovchi inshootlar va h.k.)ga 
kapital qo‘yilmalari va budjet defitsitini moliyalashtirish (chegaralarni 
mustahkamlash, davlat mudofaasi, sog‘liqni saqlash, ta’lim, madaniyat va 
h.k.lar joriy xarajatlarni moliyalashtirish);

korporatsiyalar darajasida 
– bu kapital qurilish, bino va inshootlar 
xaridi, yangi texnologiyalarni ishlab chiqish, moddiy– Тexnika, 
xomashyo va energiya ta’minoti, ishchilarga to‘lovlar va h.k.;

shaxs darajasida 
– zarur turmush darajasini ta’minlash uchun tovar 
va xizmatlar xaridi. 
Iqtisodiy ma’noda xalqaro investitsiyalar alohida xususiyatlarga ega
tovarlar – 
xalqaro investitsion tovarlar
oldi-sotdisini namoyon etadi. 
Ularning xususiyati tovar bozorlari tarkibida egallagan o‘rin va rollaridan 
iborat. 
Xalqaro investitsion tovarlar
kelgusida har qanday ehtiyojlarni, 
agar ularni qondirishni biror muddatga qoldirish kerak bo‘lmasa, 
qondirish uchun foydalanish mumkin bo‘lgan daromad keltiradi. 
Investitsion jarayon rivojlanishi mobaynida bir qancha bosqichlardan 
o‘tgan. Mehnat taqsimotini rivojlantirish, ishlab chiqarish jarayonlarini 
murakkablashtirish, investitsion tovarlarning yangidan yangi turlari
paydo bo‘lishida qimmatli qog‘ozlar investitsiya bozorida mutlaqo 

---

153 
alohida ahamiyat kasb etdi. Qimmatli qog‘oz har qanday investitsion 
tovarni ifodalashning doimiy shakliga aylandi. Investitsion jarayon tarixan 
va mantiqan izchil ravishda to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalardan real 
aktivlarga yoki qimmatli qog‘ozlar mulkiy qimmatliklar yoki qimmatli 
qog‘ozlar portfelida bilvosita investitsiyaga tomon rivojlangan.
Shunday qilib, qimmatli qog‘ozlar bilan asoslangan investitsion 
jarayonni investitsion jarayonning oddiy shakli deb atash mumkin. Ushbu 
shakl sxema ko‘rinishida 18-rasmda quyidagicha tasvirlangan.