Rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi xalqaro menejment

 
7.2. Xalqaro investitsiyalar bozori 
 
Investitsion menejmentda qaror qabul qilishning zamonaviy 
nazariyasi, investitsiyalardan eng yuqori daromad olish va asoslanmagan 
xatarni chetlab o‘tishga intilish kabi istaklar qay tarzda tenglashtirish 
mumkinligini izohlab berishga harakat qilgan. Garchi daromad va riskning 
to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqasi to‘g‘risidagi tasavvur oddiy hisoblansa-da, 
investorlar uchun hozirgi fond portfelidan kelib chiquvchi ba’zi oqibatlar 
yetarlicha aniq bo‘lmasligi mumkin. Ushbu bo‘limda investitsion 
faoliyatning biror-bir tamoyillari oqibatlarini tahlil qilish usuli ko‘rib 
chiqiladi. 
Aktivlarni global taqsimlash
diqqat markazida bo‘ladi
. 
Asosiy xulosa shuki, investorlar turli tuman jahon aktivlaridan unumli 
foydalangan holda asoslanmagan risklarni chetlab o‘tishlari va 
qo‘shimcha foyda olishlari mumkinligidan iborat.
 
Xalqaro investitsion aktivlarni tavsiflagan holda, sezilarsiz yalpi 
daromad keltiruvchi naqd pullar aktivlarning nisbatan kamroq xatarlikka 
ega sinfi ekanligini payqash qiyin emas. Garchi ko‘chmas mulk sezilarsiz 
xatarlilikni ko‘rsatishi mumkin bo‘lsa-da, lekin bu ko‘proq ko‘chmas 
mulk narxlari qay tarzda e’lon qilinishiga bog‘liq. Ko‘chmas mulk 
narxlarining odatdagi ko‘rsatkichlari uning baholash qiymatiga keltiradi, 
u, odatda, bozorda real bitimlar vaqtida o‘ringa ega bo‘lgan narxlarga 
nisbatan kamroq o‘zgaradi. Natijada ko‘chmas mulk bilan bitimlardan 
daromadlarning xatarliligini retrospektiv baholash aktivlar ushbu sinfining 
riskliligi to‘g‘risida aniq mulohaza qilish imkonini bermaydi. 
Investitsion jarayonning zamonaviy talqini, real portfelga risk bilan 
bog‘liq aktivlar kiritilishini talab etadi. Shunday qilib, 
bozorda daromad 
keltirishi mumkin bo‘lgan barcha holatlar ishtirok etishi lozim: aksiyalar, 
obligatsiyalar, ko‘chmas mulk, xususiy kapital.
Ma’lumki, aktivlarning
barcha ehtimoliy shakllarini sanab o‘tishning iloji yo‘q. Investor bozor 
portfelining tavsifini aniqlash uchun aktivlarning har bir turidan ehtimoliy 
daromadni baholay olishi mumkinligi ehtimoldan xoli emas. 

---

155 
Ba’zi investorlar o‘zlari amalga oshirishi mumkin bo‘lgan 
investitsiyalar tabiatida ma’lum cheklovlarga duch keladi. Masalan, 
Yapon pensiya jamg‘armalari qonunga muvofiq o‘z aktivlarining 30 %dan 
kamrog‘ini xorijiy (Yaponga tegishli bo‘lmagan) investitsiyalarga 
qo‘yishlari mumkin, aksariyat tashkilotlar esa o‘z aktivlarining 50 %ini
Yapon davlat aksiyalarida saqlab turishlari lozim. Aynan shu kabi Kanada 
pensiya jamg‘armalari xorijiy aktivlarga o‘z kapitalining 20 %dan 
kamrog‘ini qo‘yishlari mumkin. Janubiy Koreya hukumati esa hozirgi 
vaqtda Koreya aksiyadorlik kompaniyalarida xorijiy ishtirokni 23 %gacha 
cheklamoqda. 
Kengaytirilgan kapital qo‘yilmalarga cheklovlar (Yaponiyadagi kabi)
investorlar faoliyatining potensial maydonini toraytiradi. Tabiiyki, bu 
investorlar o‘z ixtiyorlarida bo‘lgan investitsion muqobillarni nisbatan tor 
bozor portfeli asosida baholaydilar. Bozorga qo‘yilgan cheklovlardan 
kelib chiqqan holda investitsion portfelning real imkoniyatlarini baholash 
bozorning gipotetik imkoniyatlaridan yaxshiroq bo‘lishi mumkin.