|
Infraqizil nurlanishlarni qayd qilish qurilmalari.
Hujayralar ichida va ular orasida kechuvchi jarayonlar ma’lum bir miqdorda energiyaning yutilishi yoki energiya ajralishi bilan kechadi. Odam tanasidagi ushbu jarayonlar tanada issiqlikni ortishi yoki pasayishi vujudga keltirib, infraqizil nurlanishlar shaklida namoyon bo‘ladi. Temperaturani o‘zgarishini ma’lum to‘qimalarda infraqizil nurlanishlarni turli to‘lqin uzunliklarda tarqalishini kuzatish va to‘qimalarning fiziologik xolatiga baxo berish mumkin (termografiya).
Ko‘rinmas narsalarni ko‘rish. Odam atrofdagi dunyoni quyoshning va boshqa manbalarning aks ettirilgan nurlanish ko‘zlari orqali xotirada shakllanganligi sababli ko‘radi. Ko‘rinadigan yorug‘lik 0,38 dan 0,76 mikrongacha bo‘lgan elektromagnit nurlanish to‘lqinlari oralig‘ini egallaydi va bu diapazonning o‘rtasi 0,55 mikron to‘lqin uzunligiga teng bo‘lib, maksimal quyosh nurlanishiga to‘g‘ri keladi. Elektromagnit nurlanishning butun diapazoni angstromlardan yuzlab kilometrgacha cho‘zilganligi va aslida "chap" yoki "o‘ng" chegaralar bilan cheklanmaganligi sababli, insoniyat sivilizatsiyasi o‘zining texnologik tarixi davomida inson ko‘zi ojiz bo‘lgan nurlanish diapazonlarini o‘zlashtirishga intiladi. Masalan, 1895 yilda Rentgen tomonidan kashf etilgan rentgen nurlarisiz (1901 yilda Rentgen fizika bo‘yicha birinchi Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi), ko‘plab kasalliklarning tibbiy diagnostikasi, shuningdek, zamonaviy sanoat asos qilib olinadigan metallarning texnik diagnostikasi mavjud bo‘lmas edi. Radio to‘lqinlari uzoq masofalarga atmosferada yaxshi tarqalishi sababli aloqa tizimlarida, radioeshittirish va televidenieda ishlatiladi. So‘nggi yillarda faol va passiv, qattiq jismlarni yoritish uchun millimetr va santimetr diapazonidagi to‘lqinlardan foydalanadigan teragers (mikroto‘lqinli) "ko‘rish" paydo usullari yaratildi, bu esa aeroport, davlatlararo chegara postlaridagi texnik nazoartlarni tez va qulay o‘tkazilishiga imkon yaratdi.
Infraqizil (IQ) nurlanishlar 0,76 dan 1000 mikrongacha bo‘lgan to‘lqin uzunligini qamrab oladi. Uni ko‘pincha termal deb atashadi, chunki mutlaq noldan (-273 darajadan) yuqori bo‘lgan barcha jismoniy jismlardan harorat ajralib chiqadi. Boshqacha qilib aytganda, agar inson ko‘zi infraqizil diapazonda ko‘rsa, biz ularga tegmasdan haroratni taxmin qilishimiz mumkin edi. Shunisi qiziqki, tirik tabiatda bir qator hayvonlar issiqlik nurlanishini ushlab turuvchi maxsus organlarga ega.
Masalan, ilonlar tashqi dunyo haqidagi ma’lumotlarni qayta ishlash uchun ma’lum bir algoritmdan foydalanadilar, bu tashqi dunyoda mavjud bo‘lgan har xil iliq narsalardan faqat harakatlanadigan va oziq-ovqat jihatidan ma’lum bir qiziqish uyg‘otadiganlarni tanlashga imkon beradi. Shu ma’noda, inson mukammal emas. Inson ko‘zi qorong‘ulikda jism harorati 435 darajadan oshgandagina zaif nurlanish sifatida qabul qiladi. IR termografiyasi yoki termal tasvirlash - bu IQ termografiyasi tarkibiga kiruvchi issiqlik nurlanish manbalarining miqdoriy xususiyatlarini aniqlash, aniqlash usullari va vositalarini o‘z ichiga olgan ilmiy-texnik fan bo‘lib, Oddiy qilib aytganda, termometrlar atrofdagi dunyoni barcha jismlar chiqaradigan issiqlik nurlarida ko‘rishga imkon beradi, inson ko‘zi esa ko‘rinadigan tasvirlarni faqat ko‘rinadigan yorug‘lik manbalari mavjud bo‘lgandagina seza oladi. Infraqizil (IQ) fotoapparat (issiqlik kamerasi) ob’ekt chiqaradigan infraqizil nurlanishni o‘lchaydi va aks ettiradi. Radiatsiya ob’ektning sirt haroratiga bog‘liqligi kamerada ushbu haroratni hisoblash va aks ettirishga imkon beradi. Amalda termal tasvirlashda ikkita to‘lqin uzunligi diapazoni qo‘llaniladi: o‘rta to‘lqin uzunligi 2 ... 5 mikron va uzun to‘lqin uzunligi 7 ... 13 mikron. Issiqlik orqali ko‘rish sinov ob’ektlari yuzasidagi issiqlik nurlanishlarining tarqalishini oq-qora yoki rangli infraqizil termogrammalarda ko‘rish bilan shug‘ullanadi. Termogrammalar faqat ob’ektlarning haroratini aks ettiradi, deyish noto‘g‘ri bo‘lar edi, chunki jismlarda ma’lum bir harorat bo‘lishi muhim, ammo infraqizil nurlanish paydo bo‘lishining yagona sababi emas. Boshqarish ob’ektidan termal kameraga tushadigan issiqlik nurlanishining kuchi uning haroratiga ham, material va uning sirt xususiyatlariga, shuningdek, begona issiqlik manbalarining mavjudligiga bog‘liq.
Termal kameralar zamonaviy videokuzatuv tizimlari va yong‘indan signalizatsiya tizimlari bilan jihozlanishi mumkin, harbiy va xavfsizlik sohalarida ham ko‘pincha termal tasvir ishlatiladi. Termal kameralar zamonaviy videokuzatuv tizimlari va yong‘indan signalizatsiya tizimlari bilan jihozlanishi mumkin, harbiy va xavfsizlik sohalarida ham ko‘pincha termal tasvir ishlatiladi.
Shunga qaramay, sohada eng keng tarqalgan bo‘lib, o‘lchash termometrlari (IQ radiometrlari) hisoblanadi, ularni ko‘rib chiqilayotgan sahnaning ko‘plab nuqtalarida haroratni masofadan turib va tezda o‘lchashga imkon beradigan ko‘p nuqtali kontaktsiz IQ termometrlari deb hisoblash mumkin va bu nuqtalarning soni milliondan oshishi mumkin. Tibbiyot sohasida odam organizmi faoliyati davomida xosil bo‘luvchi nurlanishlarni xolati, to‘lqin uzunligi va darajasiga ko‘ra tashxislash keng qo‘llanilmoqda. Ushbu usullning qulay tomoni odam organizmiga zararsizligi, tashxislash jarayoninin bir necha marotaba takrorlash imkoniyati mavjudli, muolaja olib boruvchi xodimga nisbatan ham zararsiz ekanligi, bir vaqtni o‘zida bir nechta ob’ektlar haqida ma’lumot olish imkoniyati mavjudligidir. Ushbu imkoniyat xozirgi kunda, ya’ni pandemiya sharaoitida jamot joylarida aholini umumiy nazorat qilishda keng imkoniyatga ega bo‘lgan teplovizorlardan foydalaniladi.
Elektrokardiografiya va elektrokardiograf yordamida tashxislash amaliyotini o‘tkazish texnikasi.
https://www.youtube.com/watch?v=T5-VmSOfPBA
https://www.youtube.com/watch?v=dP2XAVl0jB4
https://www.youtube.com/watch?v=T5-VmSOfPBA
Infraqizil nurlanishlar yordamida bilvosita tashxislash.
https://www.pergam.ru/articles/teplovizor.htm
https://www.youtube.com/watch?v=T5-VmSOfPBA
https://www.youtube.com/watch?v=dP2XAVl0jB4
https://www.youtube.com/watch?v=T5-VmSOfPBA
Do'stlaringiz bilan baham: |
