|
Inson organizmidan qabul qiluvchi diagnostika va davolash apparatlari.
Inson organizmidan qabul qiluvchi diagnostika va davolash apparatlari bemordan qurilmaga uzatiladigan energiya shakliga asoslangan. Diagnostika paytida elektr, mexanik, issiqlik, kimyoviy energiyalarni qabul qilish mumkin.
Qabul qilinuvchi energiyasi turli to‘qima va organlarning (yurak, mushaklar, miya, oshqozon va boshqalar) biopotentsiallari shaklida qabul qilinadi.
Mexanik energiya tanadan qurilmaga akustik yurak tovushlari (fonokardiografiya), yurak va katta tomirlardagi qon oqimlari (ballistokardiografiya) natijasida butun tananing mayda harakatlari, oshqozon, bachadon qisqarishi natijasida tana qismlarining siljishi (gisterografiya) va va boshqalar.
Tananing issiqlik energiyasi haroratni tananing infraqizil nurlanishidan foydalangan holda kontakt (elektr termometrlari) yoki kontaktsiz (termografiya) usul bilan o‘lchash orqali aniqlaniladi.
Kimyoviy energiya kontakt elektrodlari yordamida qonda kislorod, vodorod kontsentratsiyasini o‘lchash uchun ishlatiladi.
Barcha tirik organizmlar shu qatori odam organizmidagi tiriklik jaryoni ham hujayralardagi biofizik omillarga bog‘liqdir. Hujayralardagi biofizik jarayonlar asab regulyatsiyasi mexanizmlarining amalga oshirilishini, ichki muhitning fizik-kimyoviy parametrlarini (osmotik bosim, rN) tartibga solinishini, hujayralarda elektr zaryadlarining hosil bo‘lishini, qo‘zg‘alishning paydo bo‘lishi va tarqalishini, sekresiya (gormonlar, fermentlar va boshqa biologik faol moddalar)ning chiqarilishini, farmakologik ta’sirining amalga oshirilishini ta’minlaydi. Ushbu jarayonlar transport tizimining ishlashi tufayli amalga oshadi. Moddalarning membranalar orqali o‘tishi hujayralardagi metabolizm jarayonlari, shu jumladan bioenergetik va boshqalar bilan ham bog‘liqdir. Deyarli har qanday kimyoviy elementlar ta’siri ham, shuningdek, hujayra membranalari orqali kirib borishi bilan bog‘liq va samaradorligi ko‘p jihatdan uning o‘tkazuvchanligiga bog‘liq. Moddalarning tashish mexanizmlari. Har xil moddalarni hujayraga va undan tashqariga o‘tkazish passiv (diffuziya, osmoz, filtratsiya) yoki "tashuvchi" oqsillar yordamida faol bo‘lishi mumkin.
Membrana orqali hujayradan hujayralarga moddalarni tashish passiv va faol bo‘lishi mumkin.
Passiv ko‘chirish paytida suv, ionlar va ba’zi bir past molekular birikmalar konsentratsiya farqi tufayli erkin harakatlanadi va hujayra ichidagi va tashqarisidagi moddaning konsentratsiyasini tenglashtiradi. Passiv o‘tkazishda diffuziya, osmoz va filtratsiya kabi fizik jarayonlar asosiy rol o‘ynaydi.
Hujayralardagi moddalar almashinuvi, hujayra membranasidagi o‘tkazuvchanlikka bog‘lik ekan, demak ushbu jarayonni boshqarilishi manfiy va musbat zaryadlar farqi xisobiga kechishini yaxshi bilamiz.
Inson organizmidagi hayotiy zarur organlar bosh miya, yurak, buyrak, endokrin bez sitemalari, jigar, mushaklar, nerv sistemasi barchasida kuzatiluvchi ushbu zaryadlar farqi asosiy boshqaruvchi kuch vazifasini o‘taydi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib organlar faoliyatiga baho berishda ushbu kriteriylarni taxlil qilish tashxisning samarali usuli bo‘lib inson organizmidagi fizik omillarni qayd qiluvchi apparatlar yordamida kuzatiladi.
Tashxislanuvchi organga mos ravishda EKG –(elektrokardiograf) yurakdagi boipotensiallarni kuzatuvchi, EEG-(elektroensefalograf) bosh miya biopotensiallarini kuzatuvchi, EMG-(elektromiograf) mushaklardagi biopotensiallarni kuzatuvchi, EGG-(elektrogastrograf) ichaklar perisaltikasi biopotensiallarini kuzatuvchi apparatlarga bo‘linadi.
Apparatlar funksional ishlash prinsipiga ko‘ra o‘xshashlinigi inobatga olib elektrokardiograf apprati misolida ushbu appratlar bilan tanishib chiqamiz.
Yurak ishi davomida elektr maydonlari hosil bo‘ladi, ularning fazilatlarini maxsus moslama - elektrokardiograf yordamida qayd etish mumkin. Ushbu tadqiqot usuli sizga yurak ishi, uning buzilishlari to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlarni olishga imkon beradi, keng tarqalgan kasalliklarni aniqlash osonroq.
Elektrokardiografiya - bu arzon va juda ma’lumotli instrumental diagnostika usuli, bu uning keng qo‘llanilishi va qulayligi tufayli yurak-qon tomir tizimi ishidagi buzilishlarni sifatli va tezkor aniqlashga imkon beradi. Elektrokardiografiya usuli kardiologlar ishida keng ommalashgan. Bu eng ishonchli invaziv bo‘lmagan (penetratsiyasiz) diagnostika usullaridan biri bo‘lib qoladi va odatda yurak tekshiruvida qo‘llaniladi.
Yurakning ishlashi jarayonida ishlab chiqarilgan elektr energiyasi to‘g‘risida birinchi ma’lumotlar 19-asrda olingan. Va 20-asrning boshlarida ushbu ma’lumotlar ishlab chiqilgan va amalda yurak faoliyatini o‘rganishda qo‘llanilgan.
Elektrokardiografiya ishi yurak ishi paytida yuzaga keladigan elektr impulslarini qayd etish printsipiga asoslanadi. Qurilma ushbu biopotensiallarni ro‘yxatdan o‘tkazadi va insonning asosiy organi ishi haqida aniq ma’lumot beradi.
Elektrokardiografiyani o‘tkazish jarayonida shifokor biopotentsiallarning farqini qog‘oz yoki qurilma ekranidagi grafik shaklida aks ettirilgan grafik elektrokardiogramma orqali oladi. Zamonaviy elektrokardiograflar xotira bilan jihozlangan bo‘lib, ularda yurak ishi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni saqlaydi, shuningdek olingan kardiogrammani bir zumda tahlil qilib, oldindan tashxis qo‘yish imkoniyatlari ham mavjud.
Elektrokardiografiya yordamida siz quyidagilarni aniqlashingiz mumkin:
• yurak urishining chastotasi va muntazamligi (aritmiya),
• miokard shikastlanishi (yurak xuruji, ishemiya),
• metabolik kasalliklar, elektrolitlar (kaliy, magniy, kaltsiy),
• yurak ichi o‘tkazuvchanligining buzilishi (blokada),
• yurakning jismoniy holati (gipertrofiya),
• yurakdan tashqari kasalliklar (masalan, o‘pka emboliya),
• o‘tkir yurak patologiyasi.
YeKG o‘tkazish uchun elektrodlar tananing turli qismlariga qo‘yiladi. Zamonaviy elektrokardiograf 12 ta uzatgichlar orqali ma’lumotlarni qabul qiladi va maxsus signal filtrlariga orqali yurak ishi to‘g‘risida aniq ma’lumot olish imkoniyatini beradi.
Hozirda portativ va stasionar apparatlar ishlab chiqilgan.
Klinik amaliyotda doimiy kundalik rejimda elektrokardiogramma olish Xolter monitori ham keng qo‘llaniladi. Kundalik monitoring natijalari yurak ishidagi o‘zgarishlar to‘g‘risida batafsil ma’lumot beradi. Maxsus qurilma ularni doimiy ravishda ro‘yxatdan o‘tkazadi va kompyuterni qayta ishlashga yuboradi. Hozirda elektrokardiografiya uskunalarini takomillashtirish u bilan ishlashni soddalashtirish, qurilma hajmini qisqartirish va keyingi ishlov berish uchun qulay bo‘lgan ma’lumotlarni turli formatlarda namoyish etish kabi qulayliklarini oshirish ustida ishlar olib borilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
