Rivojlantirish instituti

T eb ra n m a y o y y o r d a m id a su y u q la n tirib q o p la sh . 
A vtom atik 
tebranm a yoy yordam ida suyuqlantirib qoplash usuli birinchi m arta 
1948-yilda m u h a n d is G .P . Klekovkin t o m o n i d a n ta k lif etilgan. 
Suyuqlantirib q o p la n a d ig a n detal tokarlik dastgohi m arkazlariga 
yoki patronga o ‘matiladi. Dastgoh supportiga suyuqlantirilib qoplash
108

---

kallagi o ‘rnatiladi. Bu kallak kassetali sim , surish m e x a n iz m i, 
m undshtugi b o r elektrom agnitli teb ratgichdan tuzilgan. Tebratgich 
e le k tro d n in g u c h in i o ‘z g a ru v c h a n to k c h a sto ta s i bilan te b ra ta d i, 
s h u n d a p a y v a n d l a s h e l e k t r z a n ji r i u z i l i b - u l a n a d i . U s k u n a
k u c h la n is h i 24 V li to k m a n b a y i o rq ali e le k tr b ila n t a ’m in la n a d i. 
T o k m a n b a y ig a past c h a sto ta li drossel k e t m a - k e t u la n g a n . Bu 
drossel p a y v a n d la sh e le k tr toki k uc hi ni b a rq a ro rla s h tirib turadi. 
R e o stat esa e le k tr zanjirdagi to k k u c h in i rostlaydi. S u y u q la n tirib
q o p lash zonasiga sovituvchi suyuqlik b a k
2
d a n nasos y o rd a m id a
uzatiladi. E le k tro d sim va d e ta l v a q ti-v aq ti b ila n u lan ib tu rg a n d a
m etall e le k tro d d a n de ta lga k o ‘c h ib o ‘tadi. T e b r a n m a yoy y o r d a ­
m id a s u y u q la n tirib q o p la s h p o ‘l a t,b o lg ‘a la n u v c h a n va kulrang 
c h o ‘y a n la r d a n tay y o rla n g a n d e ta lla r n in g yeyilgan sirtlarini tik ­
lash d a , ichki va tash q i silindrik s irtla rn in g yeyilgan jo y la rin i 
t o ‘ldirishda q o ‘llanadi.
E le ktrod sim suyuqlantirib q o p la n g a n m eta lln in g qattiqligaga 
qa ra b tanla nadi. Qattiqligi 50 —55 H R C b o ‘lgan p o ‘lat detallarni 
tiklashda N p - 6 5 , N p - 8 0 s im laridan foydalaniladi. A gar s u y u q ­
lantirib qoplangan m etallning qattiqligi 35—40 H R C b o ‘Isa u holda 
N P —3 0X G S A simi ishlatiladi. 180—240 H B qattiqlikni hosil qilish 
u c h u n esa Sv-08 sim idan foydalanish m u m k in .
S u y u q la n tirib q o p lash tezligini t o ‘gri tan la sh j u d a m u h im , 
c h u n k i ja r a y o n n in g ish u n u m i va s uyuqla ntirib q o p la n g a n m etall 
qalinligi shu tezlikka b o g ‘liq. Suyuqlantirib q o p la s h n in g eng katta 
tezligi ( m / m i n ) tajriba y o ‘li bilan topilgan quyidagi ifoda b o ‘yicha 
hisoblanadi:
K = [ 0 , 4 - 0 , 7 ] K slm,
bu yerda: 
Vsim
— e lektrod sim ni surish tezligi, m /m in .
T e b ra n m a yoy yordam ida suyuqlantirib qoplashda teskari qutbli 
to k d a n foydalaniladi. Salt ishlashdagi ku c h la n ish 18—20 V. Pay­
vandlash tokining kuchi elektrod sim diam etri va uni surish tezligiga 
bog‘liq. Sim diametri 1 ,6 - 2 m m va uni surish tezligi 1 — 3,5 m / m i n
b o ‘lganda to k kuchi 1 0 0 - 2 0 0 A ni tashkil etadi.
A vtom atik te b r a n m a yoy y o rd a m id a suyuqlantirib qoplashning 
afzalligi s h u n d a n iboratki, detal k am qiziydi, u te r m ik ishlovga 
t a ’sir e tm a y d i, te rm ik t a ’sir zonasi kichik, j a rayon a n c h a u n u m li 
b o ‘lib, qoplash m aydoni 8—10 s m / m i n ni tashkil etadi.
D e ta lla r toliqishga qarshiligining su y u q la n tirib q o p la s h d a n
keyin 30—40 %ga kam ayishi bu usulning kam chiligi hisoblanadi.
109

---