Римда қулчилик. Христиан динининг келиб чиқиши ва унинг илк тарихи

5. Qo`zg`olonchilar qopqonda va so`nggi jang. isrehkom qurilgach, qo`zg`olonchilar qopqonga tushib qoladilar. Qishlik, qirovlik kunlar va ocharchilik boslilanadi. Spartak qo`zg`olonchilarga qarata nutq so`zlab. ,,Ochlikdan o`lgandan ko`ra qitichdan o`/gan yaxshiroq" deb qo`zg`olonchilarni jangga boshlaydi. Qishning qor bo`ronlariga qaramay Spartakchilar tuproq-istehkomni yorib o`tib qopqondan chiqib oladilar va Lukoniyada paydo boladilar. Spar-takchilaraing Lukoniyada paydo bo`lishi senatni qo`rqitib yiiboradi. Senat Tspaniyadan Pompey, Frakiyadan esa Mark Lukum qo`shin-[arini Italiyaga chaqirishga majfaur bo`ladi. Shu vaqtda qo`zg`o-lonchilaming bir qismi Spartakdan ajralib ketadilar. Krass qo`-shinlari ularga hiijum qilib barchasini qirib tashlaydi. Miloddan avvalgi 71-yilda Spartak Ispaniya va Frakiyadan kelgan Rim qo`shinlarini Krass qo`shinlari bilan qo`shilmasligi uchun uaga qarshi jang boshlaydi. Ikki qo`shin Burundiziy shahri yaqinida to`qnashadi. Jang nihoyat darajada shiddatli boladi. Spartak Krassni olldirmoqchi bo`lib uning qarorgohiga qattiq hujum qiladi. Spar-takning kuchli zarbaiari natijasida dushmanning ikki lashkarboshisi o`ldiriladi. Rimliklar Spartakka yopirilib hujum qiladilar. Spartak sonidan yaralanadi. Ammo u bir oyog`i bilan cho`kka tnshib jangni mardlarcha davoni ettiradi. Uriing sheriklari ham dushtnan bilan sherdek olishadilar. Spartak so`ng-gi nafasigacha dushmanlar bilan jang qiladi. Lekintaslim bo`lmay-di. Dushman qilicbJari uni qiy-ma-qiyma qi)ib tashlaydi.
Shunday qilib, qullarning eng katta qo`zg`olonlaridan birining eng atoqli qahramoni mardona kurashib. jang maydonida halok bo`ladi. (Jning jasadini jang maydonidan topolmaydilar. Tengsiz jangda qo`zg`olonchilar yengilib hartomongatarqalib ketadllar. Shuvaqtda Pompey o`zqo`shinlari bilan yctib kelib omon qolgan qo`zg`olonchilarni qirib tashlaydi. Rimliklar asir tushgan spartakchilarni ko`ndalang taxta qoqilgan ustunlarga tiriklayin mixlab tashlaydilar. Kapuyadan Rimgacha qoqilgan olti ming ustunda parcliinlab tashlangan qullar jon talvasasida osilib, azob chckar cdilar. o`laksaxo`r qushlar esa ular ustida parvoz etib go`shtlarini talashib cho`qir edilar. Shunday qilib, Sparlak boshliq qo`zg`olon qadimgi dunyo tarixidagi eng katta qo'7.g'olonlarning biri bo`lgan. Bu qo`zg`olon butun Italiyani larzaga keltirgan. Lekin senat va quldortar bu qo`zg`olonni shafqatsJ7.1ik bilan bostirganlar.
1. Qullar mehnatining samarasizligi. Rimda qulchilik Yevropa-dagi boshqa mamlakatlarga nisbatan juda rivojlangan edi. II—III asrlarda Rimda qullar ko`p bo`lib, quldorlar ularning mehnatidan xo`jalikning hamma sohalarida keng tbydalanganlar. II asming oxiri va III asr boshiga kelib qullar mehnatining unumdorligi kamayib kcta boshlagan. Chunki qullar mehnatining evaziga olingan hosil-ning asosiy qismini quldorlar o`ziashtirganlar. Quldorlar qullarni oddiygina uy-joy, oziq-ovqat va kiyim-bosh bilan ta'minlaganiar, xolos. Ular qullarga qo`shimcha mahsiilot bermas, ish haqi to`lamas ediiar. Shu tufayli ham qullar mumkin qadar kamroq va yomonroq ishlashga uringanlar. Uiar quldorlarga nafrat bilan qarar, mehnat qurollarini sindirar, ish va chorva moilarini olldirar yoki mayib qilardilar.
Rimlik bir quldor qul mehnatidan norozi bo`lib shunday deb yozgan edi: „ Qul/ar ekin maydtmlarigajuda katla zarar keltiradilar. Ho`kizlarni va boshqa chorva mollarini yomon boqadilar, yerni yomon haydaydilar. Yerga socfiilgan urug`larning yaxshi unib chiqishi haqida qayg`urmaydilar. Don va g`allani o'i/ari o`g`irlagani-o`g`irlagan, uni boshqa o`g`rilardan ham himoya qilmaydilar". Shu tariqa qullar mehnati samarasiz bolla borgar. va jamiyatning rivqjlanishiga juda katta salbiy ta'sir ko`rsatgan.