Rim respublikasining ijtimoiy-siyosiy hayoti

Tiberiy Grakx islohotlari
VII… Tiberiy mana bu sabablarga ko`ra o`z islohotlarini taklif qildi.
VIII. Qo`shni xalqlardan bosib olingan yerlarni rimliklar bir qismini sotdilar, bir qismini davlat mulkiga aylantirdilar va kam mulkli fuqarolarga uncha katta bo`lmagan haq evaziga foydalanishga tarqatdilar. Boylar ijara haqini oshirib, shu tarzda kambag`allarni yerlaridan siqib chiqarganlarida hech kimga 500 yugerdan ortiq yerga ega bo`lish va foydalanishga ruxsat bermaydigan qonun chiqarilgan edi. Bu qonun ma`lum vaqtga qadar boylarni g`arazli intilishlarga chek qo`ydi va kambag`allarga o`zlari ijaraga olgan yerlarda qolishga va birinchi razverstka vaqtida ular egalik qilgan ulushlarini saqlab qolishga imkon berdi. Lekin tezda boylar soxta kishilar orqali ijarani o`zlariga ko`chirdilar, yerlarni katta qismini ochiq o`zlariga birkitdilar. Uchastkalardan siqib chiqarilgan kambag`allar harbiy xizmatni o`tashni xohlamadilar, o`z bolalarini o`stira olmadilar, shunday qilib tezda Italiyada erkin fuqarolar soni qanday kamayib borayotgani, aksincha fuqarolardan tortib olingan yerlarni boylar uchun ishlov beradigan qul – varvarlarni soni o`sib borayotgani sezilarli ko`rindi … Uni ukasi Gay o`z yozuvlarida Tiberiy Numansiyaga jo`nab ketayotganda, Etruriya orqali o`tib ketayotib birgina chet elliklar va varvarlar yerga ishlov berib poda boqilayotgan bo`m – bo`sh mamlakatni ko`rganini eslatadi. O`shanda unda o`sha siyosiy rejalar tug`iladi; qaysiki uni amalga oshirilishi aka – ukalarga qancha kulfat keltirdi. Lekin haqiqatda unga kuchli shuhratparastlik intilishlarini, qatiyatni eng avvalo rim xalqini o`zi Tiberiyni portiklardagi, devorlardagi, yodgorliklardagi davlat yerlarini boylardan tortib olib, ularni yo`qsillarga taeqatish uchun chaqiriqlar uyg`otdi.
IX. … Shu bilan birga o`sha katta adolatsiz va ochko`zlikga qarshi qaratilgan qonunni o`zi yumshoqlik va mo`tadilligi bilan ajralib turar edi, qonunlarga bo`ysunmagani uchun odamlarni sudga berish kerak edi va noqonuniy bosib olingan mulkdan jarima solish bilan mahrum qilish lozim edi, Tiberiy qonuni kambag`al fuqarolar foydasiga to`lov sharti bilan faqatgina noqonuniy mulkdan voz kechishni buyurar edi. Bu islohot mo`tadil bo`lishiga qaramasdan xalq undan qoniqishga va o`tmishni unutish, kelajakda o`zini adolatsizliklardan saqlash uchungina tayyor edi.

Foydalanilgan qo`llanmalar:

1. 
   Avdiyev V.I. Istoriya Drevnego Vostoka. M. -1948, 1953, 1976.
   
2. 
   Istoriya Drevnego Vostoka. Pod red. Kuzыщina A.Ye. M. Vыsshaya shkola.1979.
   
3. 
   Istoriya Drevnego Vostoka. Pod red. Kuziщna V.I. M., 2002.
   
4. 
   Istoriya Drevnego Vostoka. Pod red. G.M.Bongard-Levina. M. Vыsshaya shkola. T.I 1984, T.II. 1984, T III 2003.
   
5. 
   D.G.Reder, Ye.A.Cherkosova. Qadimgi dunyo tarixi. I-II qism. Toshkent 1974 1975.
   
6. 
   Qadimgi dunyo tarixi.–Yu.S.Krushkol taxriri ostida 2 j. T. 1975.
   
7. 
   Istoriya Drevney Gretsii. - Pod. Red. V.I.Kuziщina, M. 2002.
   
8. 
   Istoriya Drevnego Rima – pod.red. V.I.Kuziщina. M. 2002.
   
9. 
   Xrestomatiya po istorii. Drevney Gretsii. Pod. Red. D.P.Kallistova. M.1964.
   
10. 
    Xrestomatiya po istorii Drevnego Rima. – Pod. Red. S.L.Utchenko. M.1962.
    

1^[101] Gamil`kar Barka – Karfagenning mashhur lashkarboshisi va diplomati, I- Puni urushi davrida Sisilya mudofaasiga rahbarlik qilgan, er. avv. 225- yilda Ispaniyada iberlarga qarshi urushda halok bo`lgan.

2

3

4