Rik Hurmatli talabalar!

3 
2 
2-MODUL. TIL BIRLIKLARI ORASIDAGI MUNOSABATLAR 
Mashg‘ulot turi: ma’ruza 
Mavzu Til birliklari orasidagi munosabatlar. (2 soat) 
 Mavzu rejasi: 
1. Til birliklari orasidagi munosabatlar. Paradigmatik (o`xshashlik),sintagmatik 
(qo`shnichilik), iyerarxик (pog’onaviy) munosabatlar.
2. Paradigmatik munosabatda turuvchi til birliklari orasidagi ziddiyatlar. Teng 
qiymatli (ekvipolent), privativ (noto`liq), gradual (darajali), mutanosib 
(proporsional) ziddiyatlar va ularning bir-biridan farqi.

---

106
3. Ushbu munosabatlarning hayotiy misollarda va til sathlari qonuniyatlarida 
ifodalanishi 
Adabiyotlar: 
1.
Abduazizov A. Tilshunoslik nazariyasiga kirish. –Toshkent, 2010. 
2.
Irisqulov I. Tilshunoslikka kirish. –Toshkent, 2009. 
3.
Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. –Toshkent, 2013. 
4.
I.Yo‘ldoshev va b. Mutaxassislikka (tilshunoslikka) kirish. –Toshkent, 2018. 
307-b. 
5.
Xolmanova Z. Tilshunoslik nazariyasi. –Toshkent, 2019. 
6. Shahobiddinova Sh. Grammatik ma’no talqini xususida: filol. fan. nom. diss. 
– Samarqand, 2003. 
4 
2 
3-MODUL. TILSHUNOSLIK SOHALARI
Mashg‘ulot turi: ma’ruza 
Mavzu: Tilshunoslik sohalari haqida ma`lumot.
 Mavzu rejasi: 
1. Tilshunoslik sohalari. Fonetika. Fonetika-nutq tovushlarini o`rganuvchi soha. 
Nutq tovushlari-unli va undoshlar sistemasi. Tillar doirasida unli va undosh 
tovushlar tasnifi.
2. Fonetik birliklar (fraza, takt, bo`g’in, urg’u, tovush).
3. Nutq apparati tushunchasi, uning tuzilishi. Nutq organlari va ularning 
vazifalari. Faol nutq organlari.
4.Tovush va fonema munosabati. Fonologiya fonemalarni o`rganuvchi soha 
sifatida. Fonема so`z va morfemalarda ma'no jihatdan farqlash uchun xizmat 
qiladigan tovush turlari sifatida.
5.Fonema variantlari. Tilning fonemalar tizimi. Fonema nazariyasi tarixidan. 
Fonemalar haqida turli fonologik maktab vakillarining fikrlari. N.S.Trubetskoy, 
L.V.Shcherba qarashlari.
 Adabiyotlar: 
1 Abduazizov A.Tilshunoslik nazariyasiga kirish.-Toshkent,2010. 
2. Irisqulov I. Tilshunoslikka kirish. -Тoshkent, 2009. 
3. Rasulov R.Umumiy tilshunoslik. -Тoshkent,2013. 
4.Dadaboyev H. Tilshunoslik nazariyasi va metodologiyasi. Tuzuvchi – 
Toshkent, 2004. 
2004. 
5.Хolmanova Z. Tilshunoslikka kirish.-Toshkent, 2007.5. Mengliyev B. Hozirgi 
oʻzbek tili. (Kirish. Fonetik sath, lek-sik-semantik sath). Darslik. – Toshkent: 
Tafakkur boʻstoni, 2018.