Restoran biznesini shakllanishining o’ziga xos xususiyatlari

4-rasm. Restoran xizmatlariga narxni shakllantirish usullari.¹³

Restoran xizmatlari biznesida mahsulot va xizmatlarga bahoni belgilash muhim ahamiyatga ega. Shu tufayli biz uni narxlash yoki baholash uslublarini takomillashtirish nuqtai nazaridan ko’rib chiqamiz. Odatda, amaliyotda marjinal va nomarjinal narxlash usullari mavjud. Nomarjinal usullar tajribaga asoslanganligi tufayli ko’proq qo’llaniladi. Jumladan, u o’rtacha tannarxga o’rtacha foyda normasini qo’shish orqali hisoblanadi. Bu xarajat ijobiy marjin usuli deb nomlanadi.

Restoranlarda 6 ta talabga asoslangan narxni shakllantirish bosqichlari mavjud: narxni belgilashda chegara va maqsadlarni ifodalash, talab va daromadni hisoblash, foydani topish, narx darajasini tanlash, narxlarga zarur bo’lsa o’zgarishlar kiritish.

Umuman olganda, narxni shakllantirishning bir-biriga bog’liq bo’lgan 6 ta bosqichini ko’rib chiqish mumkin. Dastlab narxni belgilashdagi chegara va maqsadlar, so’ng talab miqdori va daromad aniqlanadi. Keyinchalik xarajatlar miqdori va foyda darajasi, ularning o’zaro bog’liqligi tahlil etiladi. So’ngra muayyan narx darajasi ayrim mezonlar orqali belgilanadi. Narx-navolar ro’yxati marjinal xarajatlarga muvofiqligi tekshirilib, ularni muqobillashtirish imkoniyatlari axtariladi. Narx strategiyasiga binoan restoranlar narxlarga chegirmalar yoki xududiy tuzatishlar kiritishi mumkin.

Xulosa

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida umumiy ovqatlanish korxonalari samaradorligini oshirishning mexanizmlarini tahlil qilish orqali ko`rsatiladigan xizmatlarni takomillashtirish borasidagi nazariy muammolarini tadqiq qilib quyidagi xulosalarga kelindi va takliflar ishlab chiqildi:

Ma‘lumki, restoranlarda xorijiy turistlar va aholi ovqatlanishi servisi xizmatlarini ko`rsatishda yuqori saviyali, malakali xodimlar talab etiladi. Malakali xodimlargina xizmatning sifatli bo`lishini ta‘minlay oladilar. Bunda ular keluvchi turistlarning millati, dini, madaniyati va ovqatlanishiga xos xususiyatlar to`g`risida yetarli darajada ma‘lumotlarga ega bo`lishi talab etiladi. Bundan tashqari xodimlar ko`rsatilishi kerak bo`lgan xizmat turlari to`g`risida to`liq xabardor bo`lishi lozim. Xizmatning sifati va xodimlarning malakasi restoranning obro`si oshiradi, iqtisodiy samaradorligini ta‘minlaydi, mamlakatning rivojlanganlik darajasini belgilaydi.

Xorijiy turistlar ovqatlanishini maxsus restoranlarda amalga oshirish turizm xizmatlari ko`rsatishni birmuncha cheklaydi. Shu sababli ham faoliyat yuritayotgan har bir restoran turistlarga xizmat ko`rsatish ko`nikmasiga, ularni ovqatlanishi va dam olishini tam‘inlovchi bo`limlarga ega bo`lishi zarur. Bunda ularga quyidagi talablar qo`yiladi:

• 
  restoranda xorijiy turistlar ovqatlanishi uchun alohida joy;
  
• 
  xodimlarning malaka darajasi;
  
• 
  xizmat ko`rsatish jarayonining sifati;
  
• 
  sanitariya va gigiyena talablariga javob berish;
  
• 
  taomlar sifati;
  
• 
  xorijiy turistlar bilan bog`liq qonunchilikka qat‘iy amal qilish va boshqalar.
  

Talabning yuqori qo`yilishi xizmatning sifatini ta‘minlashga qaratilgan bo`ladi. Albatta, talablarga javob bera oladigan korxonalar faoliyati samarali bo`lishi aniq. Samarali faoliyat natijasida iqtisodiy ko`rsatkichlar ham ko`payadi.

«Coriander » restorani bugungi kunda shaharda mavjud restoranlar ichida aholi orasida mashhur bo`lib, xorijiy turistlarni ovqatlantirish xizmatlari servisini ko`rsata oladi. Buning uchun ular yetarli darajada qulayliklarga ega. Restoran ma‘muriyati vaqtida o`zgartirishlar kiritib turadilar. Mavsumiy yangiliklarga qat‘iy amal qilinadi, har bir mavsum uchun taomnomalar alohida tuziladi, xorijiy turistlarga taqdim qilina oladigan taomlar ham taomnomadan joy olgan. Xodimlarning malakasi ham yetarli darajada bo`lib, xizmat ko`rsatish qoidalariga qat‘iy amal qiladilar.

Har bir xodim ishga kirgandan keyin ma‘lum vaqt restoran malakali xodimlariga biriktirilib, restoranning ish jarayoni va xizmat ko`rsatish usullari, taomnomasi, bo`limlarning joylashuvi kabi asosiy ma‘lumotlarni oladilar. Qolgan ko`nikmalar ish jarayonida mustahkamlanib boradi.

Samarqand shahridagi «Coriander » restoranining keyingi 3 yillik iqtisodiy va texnologik ko`rsatkichlari hamda bugungi kundagi xizmat ko`rsatish madaniyatining holati o`rganilib tanqidiy tahlil qilindi.

Yuqoridagi o`rganilgan ma‘lumotlar va bajarilgan tahlillarni hisobga olib, «Coriander » restoranida ko`rsatiladigan xizmatlarni takomillashtirish maqsadida quyidagi tavsiyalarni amalga oshirishni maqsadga mufoviq deb hisoblaymiz.

• 
  Restoranda ovqatlanuvchilar uchun shved stoli usulini tashkil etish;
  
• 
  Restoranning kirish qismida Paynet va chanqoqbosdi ichimliklar sotiladigan savdo avtomatlarini o`rnatish;
  
• 
  Restoranning ishlab chiqarish sexlarida texnologik jihozlarni joylashtirishda texnologik operatsiyalar ketma-ketligiga qat‘iy rioya qilish
  
• 
  Restoranda xizmat ko`rsaish jarayonini takomillashtirish maqsadida, ofitsiantlar bilan xizmat ko`rsatish nuqtalari (bosh oshpaz, kassa, bufet va boshqalar) o`rtasidagi aloqani kuchaytirish uchun «Traktir» yoki R-Keeper dasturini o`rnatish;
  
• 
  Buyurtmaga ko`ra taomlarni olib borish xizmatini kengaytirish
  
• 
  Taksi chaqirish xizmati
  
• 
  Kiyimlarni kimyoviy tozalash xizmatlarini tashkil etish
  
• 
  Wifi tizimini tashkil etish
  
• 
  Bolalar maydonchasini tashkil etish
  
• 
  Xodimlar malakasini tez-tez oshirib turish;
  
• 
  Xorijiy turistlar uchun restoran joylashgan manzilni ko`rsatib turuvchi dastur ishlab chiqish. Bunda Samarqand shahrining tarixiy va madaniy yodgorliklarini ham ko`rsatib o`tish zarur. Ular o`sha paytda turgan joydan qanday qilib restoranga borish, atrofdagi yodgorliklarni joylashuvi, onlayn buyurtma berish kabi bo`limlar bo`lishi lozim;
  
• 
  Restoranda xorijiy turistlarga milliy taomlarimizni tayyorlanish jarayoni bilan tanishtirishda master klasslar o`tkazish va boshqalardir.