Respublikasioliy

I
1 subsidiyalar(Tr)
_transfertlar (Tr)	|	zaym (agar byudjet defisiti
		bo‘lsa

Uy xo(jaliklari ^firmalar
_{I wrt^nnalar fS) ^ МоЦуд} Investisiya vositalari

/ \ Kapital oqimi

(agar Im > Ex) daromadlar


, Iqtisodiy resurslar bozori <

xarajatlar

2-rasm. Harajatlar aylanma harakatining to‘liq cbizmasi.

Mavzu №1 bo‘yicha savollar:

1. 
   Makroiqtisodiyotfani nimani о ‘rganadi?
   
2. 
   Makroiqtisodiy tahlilning usul va tamoyillari.
   
3. 
   Makroiqtisodiy agentlarni tushuntiring.
   
4. 
   Ochiq va yopiq iqtisodiyot deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Makroiqtisodiy bozorlami tushuntiring.
   
6. 
   Mahsulotlar, harajatlar va daromadlaming doiraviy aylanishini diag- rammada ко ‘rsatib tushuntiring.
   

12

M AVZU№ 2

Ijtimoiy ishlab chiqarish natijalarini ifodalovchi ko‘rsatkichlar va narxlar indeksi

Mavzuda ko‘rib chiqiladigan savollar:

1. 
   M HT (m illiy hisobchilik tizim i) dagi asosiy makroiqtisodiy ко ‘r- satkichlar va ulaming о ‘zaro nisbati.
   
2. 
   Yalpim illiy mahsulotnianiqlashga ikki xilyondoshuv.
   
3. 
   Ijtim oiy ishlab chiqarish ко ‘lam ini belgilashda narxlaming aha- miyati. Nominal va real YaMM.
   
4. 
   Deflyator va undan realm illiy mahsulotnianiqlashda foydalanish.
   
5. 
   « Sofiqtisodiy farovonlik» ко ‘rsatkichi va YaMM.
   

Tayanch iboralar

YaMMni daromadlar va harajatlar buyicha hisoblash, yalpi milliy mahsulot, shaxsiy daromad, qo‘shimcha qiymat, sof milliy mahsulot, milliy daromad, iste’mol harajatlari, nominal YaMM, real YaMM, sof eksport, xususiy va davlat transfert to‘lovlari, davlat xaridi, YaMM inflyatsiyasi va deflyatsiyasi, yalpi ichki mahsulot, ixtiyordagi daro­ mad, joriy yoki haqiqiy narxlar, o‘zgarmas yoki solishtirma bazis narxlar, bozor savati, INI-iste’mol narxlari indeksi va boshqalar.

Adabiyotlar

/. Karimov I. A. O'zbekiston islohotlarni chuqurlashtirish yo'lida. Т.,

«О 'zbekiston», 1995 у.

2. 
   Karimov I. A. « 0 ‘zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li» T„
   

«O'zbekiston», 1992 y.

2. 
   M. Hakimova. «Makroiqtisodiyot», Toshkent - «Mehnat» - 1997у.
   
3. 
   Alimov A., Hamedov I. “O'zbekiston Respublikasida tashqi iqtisodiy faoliyat asoslari" Т.: «AJBNT» Markazi, 2004y.
   
4. 
   A. lmasov, M. Sharijxujaev «Iqtisodiyot nazariyasi». Toshkent -
   

«Mehnat» - 1995 у.

2. 
   Y. Abdullaev «Bozor iqtisodiyoti asoslari». Toshkent - «Mehnat» - 1997y.
   

13

1. MHT (milliy hisobchilik tizimi) dagi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar va ularning o‘zaro nisbati

YaMM - ma’lum vaqt mobaynida (yil, chorak, oy) mamlakatda yaratilgan barcha tayyor mahsulotlar va xizmatlaming bozor qiy- matida hisoblangan miqdoridir.

YaMM - bu mamlakatda va uning tashqarisida joylashgan milliy korxonalarda ishlab chiqarilgan barcha tovar va xizmatlar qiymatining yig‘indisidir. Uni quyidagi usul bilan hisoblash mumkin:

YaMM = YalM-f shu mamlakatyuridik va jismoniy sbaxslarning xori- jdan otadigan foyda va daromadlari -

- xorijiy investorJar va ishchilarning shu mam­ lakatda olgan foyda va daromadlari

Yalpi ichki mahsulot(YalM) - bu mamlakatning iqtisodiy faoli- yatini umumlashtirib ifodalovchi natijaviy ko‘rsatkichdir. U mazkur mamlakat hududida joylashgan barcha xo‘jalik sub’ektlari (qaysi millat va qaysi davlat fuqarosiga mansub ekanligidan qat’iy nazar) tomonidan pirovard iste’mol uchun ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlar qiymatini anglatadi. YalM jami ijtimoiy mahsulotdan quyidagilar bilan farq qiladi:

• 
  YalM - bu iste’molga tayyor hayotiy ne’matlami bildiradi. Shu sababli uning tarkibiga qayta ishlash yoki qaytadan sotishga mo‘ljallangan mahsulotlar kirmaydi. Ya’ni ishlab chiqarish jaray- onida iste’mol qilingan oraliq mahsulot va xizmatlar qiymati (ma- salan, xom ashyo, material, yonilg‘i, energiya, urug‘lik, ozuqa, transport xizmati, ulgurji savdo, tijorat, moliyaviy xizmatlar va boshqalar) YalM qiymatiga qo‘shilmaydi. Aks holda YalM takroriy hisoblashlardan xoli bo‘lmay qoladi;
  
• 
  YalM - mazkur mamlakat hududida joylashgan barcha xo‘jalik sub’ektlari tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlar qiymatini ifodalaydi.
  

SMM ham muhim makroiqtisodiy ko‘rsatkich sifatida qaraladi. U YaMM bilan amortizatsiya ajratmalari o‘rtasidagi farq bilan

aniqlanadi.

MD - bu milliy ishlab chiqarishdan olingan daromad yoki ijti­ moiy ishlab chikarishdagi barcha daromad turlarining yig‘indisidir.

Ixtiyoridagi daromad (ID) makroiqtisodiy ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, iqtisodiyot bo‘g‘inlarining harajatlari va jamg‘arish uchun ularning ixtiyorida qoladigan daromadlaming miqdorini ifodalaydi.

14

Bozor iqtisodi mamlakatlarida asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkich- lar MHT yordamida aniqlanadi va ma’lum vaqt mobaynida (yil, cho- rak, oy) milliy iqtisodiyot rivojlanishining pirovard natijalarini ifoda­ laydi. Yagona uslub asosida hisoblangan bu ko‘rsatkichlar o‘zaro bir- birlari bilan bog‘lik bo'ladi. Bunday uzaro bog‘liqlik quyidagi 1-jad- valda aks ettirilgan.

1- jad

(shartliraqamlarda)