Respublikasi oliy va

13-jadval³⁰

“ALSKOM” sug`urta komaniyasining tahliliy balansini gorizontal tahlili

Aktivlar va passivlar	Hisobot davrining boshida		Hisobot davrining oxirida
	Mln. so’mda	%	Mln. so’mda	%
Uzoq muddatli aktivlar	9978,6	100	12530,8	125,58
Joriy aktivlar	4215,1	100	6136,8	145,59
Jami aktivlar	14193,7	100	18667,6	131,52
O’z mablag`larining manbasi	6819,2	100	8074,2	118,40
Sug`urta zaxiralari	6851,2	100	10180,9	148,60
Jami majburiyatlar, shundan	523,3	100	412,5	78,83
Uzoq muddatli majburiyatlar	106,7	100	10,3	9,65
Joriy majburiyatlar	416,6	100	402,2	96,54
Passiv bo’yicha jami	14193,7	100	18667,6	131,52

-sug`urta kompaniyasining faoliyati bilan bog`liq bo’lgan daromad va harajatlar;

-soliqqa tortiluvchi foydaga ta`sir qiluvchi zaxiralarning miqdorini o’zgarishi.

1. 
   digarmmada sug`urta kompaniyasining 2010-2012 yillar davomida olgan daromadlari tarkibi bayon qilingan.
   

Moliyaviy tahlil amaliyotida quyidagi shartlarga amal qilinsa, korxona mablag`i harakatchan deb hisoblanadi:

Diagramma-1³¹

-doimiy xarakatdagi aktivlar > muddati kelgan to’lov majburiyatlar;

• 
  tez sotiluvchi aktivlar > qisqa muddatli passivlar;
  
• 
  sekin sotiluvchi aktivlar > o’rta va uzoq muddatli passivlar;
  
• 
  qiyin sotiluvchi aktivlar < doimiy passivlar.
  

Aylanma mablag`larning aylanuvchanligi koeffitsienti joriy aktivlarning moddiy aktivlar va debitorlik qarzlariga bo’lgan nisbati bilan aniqlanib, ular aylanma mablag`larning pulga aylanish tezligini anglatadi. Ular korxona faoliyatining samaradorligini tavsiflovchi ko’rsatkich hisoblanadi. 14-jadvalga qarang.

Moliyaviy natija tahlili moliyaviy tahlilda alohida ahamiyat kasb etadi.

Uning tarkibiga daromadlar, xarajatlar, tannarx, sof foyda tahlillari kiradi.

Korxonaning moliyaviy natijalar tahlili jarayonida uning daromad va xarajatlariga baho beriladi. Bunda, foyda va zararlarning shakllanish elimentlari bo’yicha o’zgarishlari o’rganiladi. Foyda va zararlarga ta`sir qiluvchi omillar tahlil qilinadi. Tahlil natidasida korxonaning moliyaviy natijasini yaxshilash yuzasidan ichki imkoniyatlarning aniqlaydi.

14. jadval³² Aylanma mablag`larning aylanishini tavsiflovchi ko’rsatkichlar

t/r	Ko’rsatkich nomi	Ko’rsatkichni hisoblash qoidasi
1	Aylanish koeffitsienti	Mahsulot (ish, xizmat)lar sotishdan sof tushum/ tovar- moddiy zaxiralari
2	Aylanish kuni	(tovar-moddiy zahiralari/ mahsulot (ish, xizmat)lar sotishdan sof tushum*360)* hisobot davr kuni
3	Aylanish salmog`i koeffitsienti	tovar-moddiy zahiralari/ mahsulot (ish,xizmat) lar sotishdan sof tushum

Moliyaviy natijalar to’g`risidagi hisobotni vertikal, gorizontal, trendli tahlilini amalga oshiriladi.

Korxona faoliyatning moliyaviy natijasiga baho berishda rentabellik ko’rsatkichlaridan foydalaniladi.

Rentabellik ko’rsatkichlari – korxonaning faoliyatini samaraliligini xarakterlaydi.

Rentabellik ko’rsatkichlarini hisoblashda korxona tomonidan olingan sof foyda mos ravishda turli toifadagi aktivlar miqdoriga bo’linadi. Rentabellik ko’rsatkichlari bir so’mlik aktivga to’g`ri keluvchi sof foyda miqdorini ko’rsatadi. Korxonalar o’rtasida to’lovlar bo’yicha hisob- kitoblarda kreditorlik va debitorlik qarzlari yuzaga kelishi mumkin. Korxona tomonidan to’lanishi lozim bo’lgan qarzlar kreditorlik majburiyatlari, olinishi lozim bo’lgan mablag`lar

debitorlik majburiyatlar deyiladi.

Debitorlik va kreditorlik majburiyatlari to’lov muddatlarining oshib ketishi korxonalar moliyaviy holatiga katta ta`sir o’tkazadi. Ularni tahlil qilish to’g`ri boshqarish masalasiga alohida ahamiyat kasb etadi.

Tahlil jarayonida korxonalarning muayyan sanada yuzaga kelgan debitorlik va kreditorlik majburiyatlarining holatiga, tarkibiga, tashkil topish





³² Muallif tomonidan tuzilgan

muddatlariga, paydo bo’lish sababalariga, oqlanuvchanligiga, dargumon bo’lgan qarzlarning yuzaga kelishiga baho beriladi.

Debitorlik majburiyatlarining aylanuvchanligi koeffitsenti yuzaga kelgan majburiyatning necha kundan keyin naqd pulga aylanish darajasini xarakterlaydi. Ular sotishdan olingan tushumni debitorlik majburiyatlarining mavjud summasiga bo’lish asosida aniqlanadi. Debitorlik qarzlarining aylanishlar kuni esa debitorlik majburiyatlarining mavjud summasini tahlil etish davrining kalendar kuniga ko’paytirish va sotishdan olingan sof tushum summasiga bo’lish asosida topiladi.

3.