Respublikasi oliy va o'rta maxsus

qiymatini shakllantirishga oid xo'jalik muomalalarini buxgalterlik hisobining schyotlarida aks ettirishga doir misollar.

	Muomalalar			Summa SO'Ih		Korrespondentsiyalanuvch i schyotlar
						Dt		Kt
1.	Sotib olingan yig'ma mebel uchun schyot-faktura aktseptlandi: Harid qiymatiga to’langan: QQS summasiga			120000		0820		6010
				24000		4510		6010
2.	Mebelni tashib keltirgan transport idorasining aktseptlandi: Ta'rif bo'yicha ko’rsatilgan xizmat qiymati qo'shilgan qiymati solig'i (QQS) summasiga	schyot	fakturasi		15000 3000		0820 4510		6010 6010
3.	Mebelni yiåish uchun ish haqi hisoblandi.			4000		0820		6710
4.	Byudjetdan tashqari fondlarga ajratmalar hisoblandi:
	ijtimoiy sug'urta fondiga
	nafaqa fondiga			1440		0820		6520
	bandlik xizmati fondiga			80		0820		6520
				80		0820		6530
5.	Ob'ekt hisobga qabul qilindi: Dastlabki qiymatiga (0820 schyotni yopish)			140600		0140		0820
6.	To'1angan qo’shilgan qiymat solig’i hisobga o’tkazildi.			27000		6410		4510

Asosiy vositalarning kirimiga oid muomalalarni tekshirishda ob’ektlarning dastlabki qiymati to’g’ri shakllanganligiga e'tibor berish kerak. Chunki, u mahsulot(ish, xizmat)lar tannarxiga qo'shi1adigan, har oylik amortizatsiya (eskirish) summalarini aniqlashda asos bo'lib hisoblanadi. Bunda 0800- «Kapital qo'yi1ma1arni hisobga oladigan schyot1ar»ning ma'lumot1ari tekshiriladi. Bu schyotlarda sotib olinib yoki qurib bitkazilib, balansga qabul qilinishi lozim bo'1gan (0120 schyot debeti va 0810 schyotning krediti) ob’ektning dastlabki (inventar) qiymati aniqlanadi. Umumiy qoidalarga ko’ra u (QQS) asosiy vositaning dastlabki qiymatiga kiritilmaydi.
Lekin ushbu qoidadan amaldagi qonunchilik bilan o'rnati1gan ayrim mustasnoliklar mavjud. Xususan, qo’shilgan qiymat so1ig'i asosiy vositalar qiymatiga quyidagi hollarda kiritiladi: agar asosiy vositalar imtiyoz berilgan (QQS to'lashdan ozod qilingan) mahsulot ishlab chiqarish, ish bajarish, xizmat ko’rsatish uchun sotib olingan bo’lsa, hisob va hisobot tizimining soddalashtirilgan rejimida ishlaydigan kichik tadbirkorlik sub’ektlari asosiy vositalarni sotib olganida asosiy vositalar byudjet ajratma (assignovaniya) lari hisobidan sotib olinganda;
korxonada yangi qurilish pudrat usulida amalga oshirilganda, qurilish bo’layotgan vaqtda pudratchiga to’langan QQS qurilayotgan ob’ektning inventar qiymatiga qo’shiladi.
Qurilish xo'jalik usuli bilan amalga oshirilganda ham korxona har oyda 0810
«Tugallanmagan qurilish» schyoti debetida oy davomida aks ettirilgan xarajatlar summasiga nisbatan belgilangan miqdorda byudjetga QQS hisoblaydi (Debet 0810 schyot, Kredit 6410 schyot). Auditor pu1 o'tkazish yo'li bilan sotib olingan, qurib bitkazilgan, tayyorlangan asosiy vositalar ob’ektlariga doir xarajatlar, mazkur ob’ektning dastlabki (inventar) qiymati
shakllanadigan, 0810, 0820, 0840 va 0890 schyotlarda hisobga olinayotganligini tekshirishi lozim.
Bunda asosiy vositalarning dastlabki (inventar) qiymatiga qo’shiladigan xarajatlarning tarkibi, ularning mazkur ob’ektni yaratishga aloqadorligi tekshiriladi.

4. 
   Nomoddiy aktivlar kirimi hisobi to’g’riligini tekshirish.
   

Tekshiruv jarayonida nomoddiy aktivlarni sotib olish bilan bog'liq muomalalar buxgalteriya
hisobiga doir me'yoriy hujjatlar va soliqqa tortishga doir qonunchilik talablariga muvofiq hisobga olinganligi aniqlanadi.
Nomoddiy aktivlar kirimiga doir muomalalarni hisobda aks ettirish uslubi ularning olinish manbalariga bog'liq.
Agar nomoddiy aktivlar pu1 o’tkazish yo’1i bilan sotib olinsa yoki korxonaning o’zida yaratilsa, «Xo'jalik yurituvchi sub’ektlar moliya-xo'jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi va uni qo’llash bo’yicha yo’riqnoma» №21-Buxgalteriya hisobining milliy standartiga muvofiq 0830-«Nomoddiy aktivlarni sotib olish» schyoti qo’11ani1adi. Nomoddiy aktivlar inventar qiymatiga qo'shiladigan xarajatlar tarkibi, ularning mazkur ob’ektni yaratishga aloqadorligi tekshiriladi.
Nomoddiy aktivlar kirimiga doir muomalalarni hisobda aks ettirishning me'yoriy hujjatlarga muvofiqligini tekshiradigan jadval-test quyidagi jadval ko'rinishida bo'1ishi mumkin.