Respublikasi oliy va o'rta maxsus

17-MAVZU. DAROMAD VA XARAJATLAR HAMDA MOLIYAVIY NATIJALAR AUDITI


Takrorlash uchun savollar

1. 
   Moliyaviy natijalarni audit qilishda foydalaniladigan asosiy me'yoriy hujjatlarni keltiring?
   
2. 
   Xarajatlarni audit qilish qanday tashkil etiladi?
   
3. 
   Ishlab chiqarish xarajatlariga va mahsulotlar (ish, xizmatlar) tannarxiga kirtiladigan xarajatlarni to’g’ri aniqlashni qanday tekshiriladi?
   
4. 
   Operatsion daromadlar va xarajatlarni shakllantirishni to’g’ri tekshirish qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Realitsiyadan tashqari daromadlar va xarajatlarni tartibini tekshirish qanday amalga oshiriladi?
   
6. 
   Korxonalar faoliyati moliyaviy natijalarni shakllantirish va foydaning ishlatilishi qanday tekshiriladi?
   
7. 
   Xarajatlar, Tushumilar va realizatsiyadan tashqari daromadlar va xarajatlarni audit qilishda qaysi hujjatlar va buxgalteriya schyotlari tekshirish manbalari bo'lib hisoblanadi?
   
8. 
   Korxonada ishlaydigan xodimning ukasi yoki singlisining ta'lim olishi uchun oliy o’quv yurtiga o’tkazilgan mablag'lar xodimning daromadi hisoblanib, ularga soliq solinadimi?
   
9. 
   Korxona o'zining xodimi uchun sanatoriy-kurortda davolanishga yo'1lanmalar xarid qiladi yoki ularning ambulatoriyada davolanishlariga haq to'1aydi. Ushbu summalar uning daromadi hisoblanadimi, ularga daromad solig'i va yagona ijtimoiy to'lov hisoblab yozilishi kerakmi?
   
10. 
    Korxona o'z mahsulotini xodimlariga tannarxidan past baholarda sotishi mumkinmi?
    
11. 
    9000, 9600 "Asosiy (operatsiyali) faoliyatdan olinadigan daromadlar" va "Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar" schyotlarining analitik hisobini tekshirish tartibini qanday amalga oshiriladi?
    
12. 
    Xususiy firma umumiy ovqatlanish bilan shug'u1lanadi (oshxona). Jamoa oila a'zolaridan iborat. 2011 yilda unga yaqin yo’1 ta'mirlanishi sababli tushum faqat soliqlarni to'1ashga etdi. Xodimlarning ish haqi bo’yicha qarz hosil bo'ldi. Ular ushbu qarzni firma foydasiga qoldirishga rozilar. Qanday qilib provodkalarni o'tkazish va jismoniy shaxslarning daromadlarini soliq hisobotida aks ettirish kerak?
    
13. 
    Sud qarori bilan undirilgan (shartnoma shartlarining buzilgani uchun) va korxona (YAST to'lovchisi) hisobraqamiga kelib tushgan jarima tarzidagi pul mab1ag'1ari (850,0 mln so'm) biz uchun realizatsiya hisoblanadimi yoki daromadmi? Ular buxgalteriya yozuvlarida qanday ifodalanadi?
    
14. 
    Xususiy korxona soliqlar va to'1ov1ar to'langanidan keyin qolgan foydani tasamıf qilishi, o'z xohishiga qarab hisob-kitob raqamida bo'lgan mablag'larni o'zi va uchinchi shaxslar (masalan, qarindoshlari) uchun avtomobil, uy-joy xarid qilishgan yo'naltirishi mumkinmi? Buni hadya qilish deb hisoblasa bo'ladimi? Ushbu operatsiyalarga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i solinadimi? Qanday hujjatlar rasmiylashtiriladi va ular qaerga taqdim etiladi? Agar korxona QQS to'lovchi bo'1sa, buni buxgalteriya provodkalarida qanday aks ettirish kerak?
    
15. 
    Korxonamiz YAST to'lovchisi hisoblanib, 2011 yilda balansdagi asosiy vositalari (bino, dastgoh va boshqalar) jismoniy shaxslarga ijara shartnomasi asosida ijaraga berganmiz. Operativ ijaraga berilgan mulklar bo’yicha operatsiyalar korxonamiz hisobotida qay tarzda aks ettiriladi?
    
16. 
    Korxona qishloq joylarida namunaviy loyihalar bo'yicha yakka tartibdagi uy-joy quruvchi jismoniy shaxslar olgan ipoteka kreditlari uchun to'lovlarni "Qishloq qurilish bank" ATBga ularning ish haqidan yo’naltirsa, ushbu summalardan byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasiga sug'urta badali (4,5%), yagona ijtimoiy to'1ov (25%) va jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i ushlab qolinishi kerakmi?
    
17. 
    Xodim o'z xohishiga ko’ra ishdan bo'shaganda unga ishdan bo'shatish nafaqasi to'1anishi shartmi yoki to'1anmasa ham bo'1adimi va bu qaysi qonun hujjatlari asosida amalga oshiriladi?
    
18. 
    Korxonada bir necha yil ishlagan xodim yillik mehnat ta'ti1laridan foydalanmagan holda ishdan bo’shab ketib, ma'lum bir vaqtdan keyin yana ishga qabul qilinsa, ilgarigi foydalanilmay
    

qolgan mehnat ta'til1ari uchun pullik kompensatsiya talab qilishga haqlimi va buni korxona to'1ab berishi lozimmi?

19. 
    Vakillik xarajatlari me'yorlashtiri1adimi, ular uchun qanday me'yor belgilangan?
    

Masala. Yagona soliq to‘lovi to‘1ovchisi bo‘1gan korxona o‘zi ishlab chiqargan mahsulotini 25 645,4 ming so‘mga 100 foizli oldindan to‘lov sharti bilan sotgan. Ushbu sotilgan mahsulotning tannarxi 27 535,6 ming so‘mni tashkil qilgan. Yuqoridagi muomalalar korxona buxgalteri tomonidan quyidagicha buxgalteriyada hisobga olingan:

T/r	Xo‘jalik operatsiyasi mazmuni	So‘mma, ming so‘mda	Schotlar Korresponden- siyasi		Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
			Debet	Kredit
1	Mahsulot uchun oldindan to‘lov kelib tushdi	25 645,4	6310	5110	Hisobraqamdan ko‘chirma
2	Sotilgan mahsulotning haqiqiy narxi hisobdan chiqarildi	27 535,6	2810	9110	Yukxati, hisobvaraq- faktura
3	Mahsulot sotilishidan tushgan daromad aks ettiriladi	25 645,4	9010	4010	Buxgalteriya hisob- kitob-ma’lumotnomasi
4	Avans to‘1ovini hisobga olinishi aks ettiriladi	25 645,4	4010	6310	Olingan bo‘naklar hisobining qaydnomasi
5	Realizatsiya bo‘yicha moliyaviy natija aks ettiriladi (9110 va 9010 schotlarining yopilishi)	27 535,6 25 645,4	9110 9910	9910 9010	Olingan bo‘naklar hisobining qaydnomasi
6	YAST hisoblandi	1 376,78	6410	9820	Buxgalteriya hisob- kitobi

Talab qilinadi:

1. 
   Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me'yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim?
   
2. 
   Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim?
   
3. 
   Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib auditorlik hisoboti uchun ma'lumot tayyorlang.
   

Masala. “ALSCOM” kompaniyasida 2012 - yil bo‘yicha quyidagi moliyaviy natija aniqlangan. Kompaniyaning soliqqa tortilgunga qadar foydasi 2500 000$ ni tashkil etgan. Buxgalteriya hisoboti bo‘yicha hisoblangan amartizatsiya miqdori 100 000$, soliq hisoboti bo‘yicha hisoblangan amartizatsiya miqdori esa 120 000$ ni tashkil etadi. Kompaniya bank kreditidan foydalanganligi uchun, bankka 50 000$ miqdorida foiz to‘lov1arini to‘lagan. Markaziy bank tomonidan o‘rnatilgan foiz stavkasi bo‘yicha foiz xarajatlari 40 000$ ni tashkil etadi Soliq stavkasi 10% Kompaniya 2008 - yil uchun budjetga 25 000$ daromad so1ig‘i to‘lagan .

Talab qilinadi:

1. 
   Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma'1umot tayyorlang.
   
2. 
   Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim
   

Masala. OAJ umumbelgilangan tartibdagi soliq to‘lovchi hisoblanadi. Jamiyat tarkibida mustaqil balansga va alohida hisobraqamiga ega bo‘lgan yuridik shaxs hisoblanuvchi 8 ta sho‘ba korxona mavjud. Auditorlik tekshiruvi jarayonida mijoz-korxona tomonidan auditorlarga quyidagi masalalar bo‘yicha amaliy maslahatlar berish talab etildi.

Shu'ba korxonalar yil yakuni bo‘yicha jamiyatga topshirgan balanslari yig‘ilgan holda aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida olingan sof foyda taqsimlanadi. Sof foydaning dividend uchun yo‘naltirilgan qismi aksiyadorlarga (yuridik va jismoniy shaxslarga ) egalik qilayotgan aksiyasiga qarab taqsimlanadi, taqsimlangan dividend uchun dividend solig‘i kim tomonidan, qanday tartibda to‘lanadi?
Quyidagi qayd etilgan ko‘rsatkichlar moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotning (2-son shaklning) qaysi satrlarida aks ettiriladi:

1. 
   jamiyatni saqlash uchun sho'ba korxonalaridan kelib tushgan to‘1ov1ar (daromadlar);
   
2. 
   sho’ba korxonalarimiz tomonidan bizning hisobraqamga o‘tkazi1gan dividendlar;
   

v) sho'ba korxonalarimiz tomonidan korxonamiz hisobiga o‘tkazib berilgan to‘1ov1ar hisobidan amalga oshiriladigan korxonani boshqarish va boshqa maqsadlardagi xarajatlar.
Talab qilinadi:

1. 
   Auditorlar tomonidan OAJ buxgalterlariga yuqoridagi masalalar bo‘yicha qanday amaliy tavsiyalar yoki maslahat-tushuntirish ishlari amalga oshirilishi lozim?
   
2. 
   Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me'yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim;
   

Masala. Chakana savdo korxonasi 10 to‘p1amdagi oshxona servizini har bir to‘p1am uchun 750 ming so‘m narx bo‘yicha sotdi. Bir to‘p1am servizning xarid qiymati - 650 ming so‘mni tashkil qilgan. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda aks ettirilgan:

T/r	Xo‘jalik operatsiyalari- ning mazmuni	So‘mma, ming so‘m	Hisobvaraqlar korrespondensiyasi		Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
			Debet	Kredit
1.	Sotilgan servizlarning tan- narxi hisobdan chiqarildi	6 500	9220	2820	Kassa kirim orderi buxgalteriya hisob- kitobi
2.	Servizlami sotishdan olingan daromad aks ettirildi	6 500	5110	9120	Kassa kirim orderi
3.	Sotilgan servizlar bo‘yicha savdo ustamasi hisobdarı chiqarildi	2 000	2880	9220	Buxgalteriya ma’1umotnoma-hisob- kitobi