Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

8

di, deb o‘ylashadi, bu to‘g‘ri emas. Ammo bu tushunmovchilik, tan- qidiy fikrlash faqat buzuvchi kuch emas. Birinchidan, yomon g‘oy- alarni rad etish orqali biz haqiqatni topishda yaxshiroq bo‘lamiz. Ikkinchidan, tanqidiy fikrlash odamlarni doimo tanqid qilishimizni anglatmaydi. Boshqa odamlar haq bo‘lsa, biz rozi bo‘lmasligimiz mumkin va boshqa odamlar noto‘g‘ri bo‘lsa, tanqidiy fikrlash bizni yo‘l qo‘yilgan xatolarni tan olishga yordam beradi, ammo biz ular- ni ochiqchasiga qoralashimizga to‘g‘ri kelmaydi. Ba’zida xatolar- ga yo‘l qo‘yilmaydi. Ba’zan biz xushmuomala bo‘lishimiz kerak, ba’zan esa odamlarni ularni tanqid qilish bilan emas, balki bosh- qa vositalar yordamida yaxshiroq mulohaza qilishga yordam ber- ishimiz mumkin, masalan, maslahat va takliflarni berish. Tanqidiy fikrlovchi qarama-qarshilikka emas, balki xushyoqar va samimiy bo‘lishi mumkin.
Tanqidiy fikrlashga yana bir e’tiroz shundaki, bu amalda foy- dali emas, chunki real hayotda odamlar aqlga quloq solmaydilar. Ular o‘zlariga qiziqish, hissiyot yoki shaxsiy munosabatlar asosida harakat qilishadi. Ushbu e’tirozning birinchi muammosi shunda- ki, u aql va fikrlashni sabablar haqida gapirish bilan aralashtirib yuboradi. Ehtimol, ko‘p odamlar mantiqsiz fikrlardirlar va ular- ga ta’sir qilish uchun biz boshqaruv usullariga, hissiyotlarga yoki aqldan boshqa narsalarga murojaat qilishimiz kerak. Ammo biz tanqidiy fikrlashdan maqsadlarimizga erishish uchun eng yaxshi vositalar to‘g‘risida strategik fikr yuritish uchun foydalanishimiz mumkin.
Tanqidiy fikrlash hissiyotlarga, munosabatlarga va boshqalar- ga qarama-qarshi deb taxmin qilish noto‘g‘ri. Masalan, sevgi va do‘stlikni ko‘rib chiqaylik. Ular, albatta, qadrlidir, ammo tanqidiy fikrlash ularni rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, munos- abatlarning yaxshi yoki yomon tomonlari to‘g‘risida yaxshilab o‘ylash, uni yaxshilashga va yanada qoniqarli qilishga yordam be- radi. Bundan tashqari, faqat hissiyotlar asosida harakat qilish har