Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Amaliyot

Mahoratga ega bo‘lish haqida gap ketganda psixologlar 10 yil- lik qoidani aniqladilar. Hatto iste’dodli shaxslar uchun ham ma’lum bir sohada jahon darajasidagi darajaga erishish uchun taxminan 10 yillik intensiv va tizimli amaliyot talab qilinadi – 10000 soatlik amaliyot. Ushbu qoida sport, musiqa, shaxmat, yozish yoki ilm- iy izlanishlar bo‘lsin, har qanday tajribaga tegishli bo‘lishi kerak. Motsart singari daho ham o‘zini ajoyib musiqachi bo‘lgan otasi- ning katta bosimi ostida yillar davomida musiqa asboblari bilan shug‘ullangan va kichikroq asarlar yozgan. Motsartning bolalik asarlarining aksariyati boshqa bastakorlarning asarlaridan tashkil topgan yoki qisman otasi tomonidan yozilgan deb o‘ylagan. Uning 9-sonli fortepiano kontserti ehtimol tanqidchilar tomonidan yuqori baholanadigan eng qadimgi asl asardir. Ammo o‘sha vaqtga qadar Motsart 10 yildan ortiq vaqt davomida bastakorlik qilgan.

Erta o‘qitish yillari va fidoyi ota-onalar jahon miqyosida- gi ko‘rsatkichlarga erishish uchun ikkita odatiy mavzu. Tiger Voods barcha zamonlarning eng muvaffaqiyatli golfchilaridan biri bo‘lgan. Uning otasi Graf unga 9 oyligida o‘ynash uchun golf klu- bini sovg‘a qildi. Tiger 18 oyligida golf maydoniga borishni bosh- ladi va 4 yoshida murabbiy yollandi. Graf o‘g‘lini o‘qitishni davom

12

ettirdi va 10 yildan ko‘proq vaqt o‘tgach, 1991-yilda Tiger AQSH- ning eng yosh o‘smirlar havaskorlari chempioniga aylandi.

Albatta, barchamizning fikrlash tarzimizni yaxshilash uchun bir xil kuch sarflashimizni kutish haqiqatga to‘g‘ri kelmasa kerak. Ammo empirik tadqiqotlar shuni anglatadiki, yaxshi fikrlash bepul kelmaydi. Agar biz aqlimizni yaxshilashga jiddiy yondashsak, reja tuzib, ko‘p vaqtni mashg‘ulotlarga sarflashga tayyor bo‘lishimiz kerak. Faqatgina ushbu sohadagi kitoblarni o‘qib chiqish yetarli bo‘lmaydi. Shuningdek, mashqlarni bajarishingiz va o‘z bilimlarin- gizni kundalik hayotingizda qo‘llashingiz kerak. Tanqidiy fikrlash vaqti-vaqti bilan qiladigan narsadan ko‘ra, odatiy odat, turmush tarziga aylanishi kerak.
Qanday qilib tanqidiy fikrlashni tabiiy odatga aylantiramiz? Mana, sinab ko‘rishingiz uchun oddiy va amaliy usul. Biz buni yaxshi fikrlashning to‘rtta yo‘li deb ataymiz. Usulga rioya qilish uchun biz duch keladigan g‘oyalar to‘g‘risida quyidagi to‘rtta aso- siy savollarni berishni odat tusiga kiritdik (1.1-jadval).
Bu savollar sodda ko‘rinishga ega, ammo ular aslida juda kuch- li, chunki ular bizning tahlilimizni tashkil qilish uchun yaxshi tuz- ilishga ega.
Misol tariqasida, hayvonlarni iste’mol qilish to‘g‘ri yoki yo‘qligini muhokama qilyapmiz. To‘rt yo‘lni qanday qo‘llashimiz mumkin:
Birinchi savol: bu nimani anglatadi? - muhokama qilinayotgan da’voni yanada aniqroq tushunishimiz uchun asosiy tushunchalarni aniqlashtirish kerak.
Hayvonlar deganda nimani tushunamiz? Itlar va tovuqlar hay- vonlar ekanligi aniq. Ammo baliqlar, hasharotlar, bakteriyalar haqi- da nima deyish mumkin? Ularni yeyish ham noto‘g‘ri emasmi? Qa- yerda chegara belgilaymiz?
Agar hayvonlarni iste’mol qilish noto‘g‘ri bo‘lsa, unda bu qan- chalik noto‘g‘ri? Odamlarni o‘ldirish kabi yomonmi?