Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Muammoning qo‘yilishi. Dastlab amaliy masala biror hodisani tadqiq qilish, berilgan xossalariga ko‘ra qurilmani loyihalash, ma’lum bir shartlarda biror obyektning holatini tahlil qilish va shu kabilar uchun umumiy holda tuzilishi mumkin. Bunday holatda tadqiqotning maqsadiga asosiy e’tiborni qaratgan holda masalaning qo‘yilishi yanada oydinlashtiriladi. Bunda tadqiqotchidan masalaning mohiyatini chuqur anglash va uni tuzish mahorati talab qilinadiki, topilgan yechim foydali va shu bilan birga u mavjud usullar yordamida belgilangan vaqtda olinishi lozim. Muvaffaqiyatsiz qo‘yilgan muammo masalani yechish jarayonini uzoq muddatli va judda qimmatli qilish bilan birga foydasiz va trivial natijaga yoki umuman yechim yo‘q holatga ham olib kelishi mumkin. Demak, aniq muammoni tuzishda berilgan fan sohasida qabul qilingan tilda muammoni tuzib olish eng muhim va mas’uliyatli bosqich. Kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini bilish esa muammoning optimal holatda qo‘yilishiga jiddiy ta’sir korsatishi mumkin.
Matematik modelni tanlash yoki qurish. Hodisa yoki obyektni tadqiq qilishning keyingi tahlil bosqichida uni matematik tilda ifodalash, ya’ni uning matematik modelini qurish lozim. Ba’zan o‘rganilayotgan jarayon uchun shu vaqtgacha ma’lum bo‘lgan va qabul qilingan modellar ichidan eng ma’qulini tanlab olish, ba’zan esa shu ma’lum modelning keskin o‘zgartirilgan modifikatsiyasiga murojaat qilish mumkin bo‘ladi yoki umuman yangi model tuzish zarurati tug‘iladi. Bu bosqich eng muhim va u juda ham murakkab. Muvaffaqiyatli tanlangan model maqsadga erishishning eng muhim qadami hisoblanadi. Bunda eng qiyin holat bu hodisani tavsiflashning to‘laroq modelini yaratish istagi (bu murakab modelni tuzishga olib keladi) va yetarlicha sodda modelga erishish zarurati (bu modeldan kompyuterda foydalanish imkoniyatining mavjudligi). Shuning uchun matematik modelning murakkabligi avvalambor qo‘yilgan muammoning murakkabligidan bog‘liq. Agar qo‘yilgan maqsadga yetarlicha sodda modellar yordamida erishish mumkin bo‘lsa, u holda bu nur ustiga a’lo nur. Odatda, qabul qilinayotgan modelning bir qancha soddalashtirilgan variantlariga ega bo‘lgan ma’qul. Modelni oqilona soddalashtirish bu sodda masala emas, ammo soddalashtirilgan model masalani yechishning butun jarayonida juda ham foydali. Bunday soddalashtirishlar ko‘pincha murakkabroq modellar holatlarining asosiy qonuniyatlarini tushunish va ko‘plab asosiy savollarga javob topish imkoniyatini beradi.